Կրթական իրավունքի խախտումը մի տարր է Ադրբեջանի կատարած պատերազմական հանցագործությունների համատեքստում

Արցախցի բազմաթիվ երեխաներ, որ ժամանակավորապես գտնվում են Հայաստանում, ընդունել են կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության առաջարկն ու հաճախում են իրենց բնակության վայրին մոտ գտնվող դպրոցներ. «Հայկական ժամանակի» հետ զրույցում հաղորդեցին ԿԳՄՍՆ-ի հասարակայնության հետ կապերի և տեղեկատվության վարչությունից:

Այնուամենայնիվ, Արցախում գտնվող երեխաները դպրոց հաճախել, իհարկե, չեն կարող, և ինչպես տեղեկանում ենք նախարար Արայիկ Հարությունյանի գրառումից, շուրջ 24 հազար արցախցի երեխա զրկված է կրթություն ստանալու հնարավորությունից:

ԵՊՀ միջազգային հարաբերությունների ամբիոնի մասնագետներից հետաքրքրվեցինք, թե արդյոք կրթության իրավունքի պահանջը խախտելը կարո՞ղ է ներկայացվել միջազգային ատյաններ՝ ընդդեմ Ադրբեջանի ներկայացվող գործերի շրջանակում, և ի՞նչ կարող ենք ակնկալել նման պահանջի արդյունքում: Մեր հարցերին համաձայնեց պատասխանել ամբիոնի դասախոսներից մեկը, սակայն չկամեցավ, որ նշվի իր անուն-ազգանունը, քանի որ, իր խոսքով, կրթության իրավունքի նեղ մասնագիտացում չունի: Նա ընդգծեց, որ կրթության իրավունքը պետք է դիտարկել Ադրբեջանի կատարած պատերազմական հանցագործությունների՝ բազային իրավունքների խախտման համատեքստում, իսկ այստեղ, առաջնայինն, իհարկե, կյանքի իրավունքն է:

- Ընդհանրապես հակամարտության ժամանակ, ռազմական գործողությունների ընթացքում կան որոշակի կանոններ, որ սահմանված են 1945թ․ Ժնևի կոնվենցիայով և դրա լրացուցիչ արձանագրություններով։ Միջազգային իրավական փաստաթղթերով հստակ արգելվում է քաղաքացիական օբյեկտների թիրախավորումը։ Այսինքն՝ մենք պիտի սկսենք այստեղից:

Իհարկե, կրթական իրավունքը կարևոր իրավունքներից է, որ սահմանված է մի շարք միջազգային իրավական փաստաթղթերով, օրինակ՝ 1945թ․ Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրով: Այն 1950թ. Եվրոպական կոնվենցիայով սահմանված իրավունք է, բայց սա կոնվենցիայով սահմանված իրավունք է, որ հիմնականում պարտավորություն է նախատեսում պետության համար՝ ապահովելու իր քաղաքացիների կրթության իրավունքը: Այստեղ այդ իրավահարաբերությունը պիտի տարանջատենք:

Իսկ հիմա գանք սկզբից։ Եթե կա զինված ընդհարում, ապա զինված ընդհարման ժամանակ պիտի կողմերը պահպանեն կանոնները նշված փաստաթղթերի։ Դպրոցները և կրթական հաստատություններն այն օբյեկտներից են, որոնք, հստակ նշված է միջազգային իրավական մեխանիզմներով, արգելված է թիրախավորել։ Խախտումներն սկսվում են այստեղից: Անգամ կյանքի իրավունքի խախտման մասին է խոսքը, ուր մնաց՝ կրթական իրավունքը։

- Կրթական իրավունքը, Դուք էլ նշեցիք, պետք է ապահովի պետությունը, սակայն ագրեսորի կողմից նման իրավիճակի ստեղծմամբ պայմանավորված՝ մարդիկ նույնիսկ նկուղներից չեն կարողանում մի պահ դուրս գալ: Ըստ այդմ՝ ումի՞ց, ի՞նչ է հնարավոր պահանջել:

- Այո՛, թիրախավորում են խաղաղ քաղաքացիներին, աշխարհը ճարակած կորոնավիրուսի պայմաններում պատերազմ են սկսում, երբ մարդկանց մաքուր օդ է պետք, հիգիենա պահելու պայմաններ, մարդիկ նկուղից չեն կարողանում դուրս գալ, հնարավորություն չեն տալիս մարդու համար անհրաժեշտ նվազագույն պայմաններն ապահովել: Դա հենց իմ նշած բազային իրավունքների խախտումն է:

Կրթական իրավունքը, ըստ էության, պիտի ապահովի պետությունն իր քաղաքացիների համար, այն համարվում է սովորութային միջազգային իրավունք: Բնականաբար, այս պայմաններում չեն կարող Արցախի բնակիչները պահանջել իրենց կրթական իրավունքները Ադրբեջանից (դրանք Ադրբեջա՛նն է խախտում): Այստեղ եղած իրավիճակը մարդասիրական իրավունքի բազային նորմերի խախտումն է, որով ակնհայտորեն խախտվում է քաղաքացիական բնակչության և քաղաքացիական օբյեկտների վրա հարձակման արգելքը:

Սա պատերազմական հանցագործություն է: Նշված իրավական մեխանիզմների հարցերը կարող են բարձրացվել իրավական տրիբունալներում, բայց, ցավոք սրտի, այս պահին չկա փոխադարձ համաձայնություն պատերազմական հանցագործությունների մասով կամ այլ խախտումների մասով վեճերը քննել:

- Առհասարակ չկա՞, թե՞ Հայաստանն առայժմ նման որոշում չունի:

- Պատերազմական հանցագործությունների մասով կա որոշակի իրավազորության ներքո գործեր քննելու մի քանի տարբերակ: Տարբերակներից մեկն էլ այն է, որ կողմերը մասնակից լինեն Հռոմի ստատուտին, այսինքն՝ միջազգային քրեական դատարանի, կոպիտ ասած, կանոնադրությանը: Տվյալ դեպքում մասնակից չէ ո՛չ Ադրբեջանը, ո՛չ Հայաստանը: Ու եթե Հայաստանի՝ մասնակից չլինելը խնդիր չէ, քանի որ մենք կարող ենք դիմել այլ կարգով, սակայն Ադրբեջանի պարագայում խնդիր է. ուղղակի չի ընդունի: Չասենք, որ գործը չի կարող քննվել, բայց այն խնդրահարույց է լինելու:

Ամբողջ այս պատերազմի մեջ կրթական իրավունքի ապահովումն ընդամենը մի տարր է և ոչ հիմնականը: Մտել հաշմանդամ մարդ են սպանել: Այդ իրավիճակում կրթական իրավունքի մասին քննարկումները, եթե չասենք վերջինը, ապա իրավական վերականգնման տեսակետից ամենաանհասկանալին է: Մարդիկ չեն պահպանում բազային կանոնները, թիրախավորում են ոչ թե ռազմական, այլ քաղաքացիական օբյեկտներ, այդ թվում՝ դպրոցներ, որ, ինչպես նշեցինք, արգելված է ՄԻԵԴ-ի կոնվենցիայով, Հռոմի ստատուտով էլ համարվում է պատերազմական հանցագործություն:

- Հնարավո՞ր է՝ կրթական իրավունքի տարրը գործուն դերն ունենա պատերազմական հանցագործության հարցը բարձրացնելիս:

- Պատերազմական հանցագործությունների համատեքստում միանշանակ քաղաքացիական օբյեկտների թիրախավորումը պիտի ներկայացվի: Այս պահին պիտի արձանագրվեն առկա խախտումները և առաջին իսկ հնարավորության դեպքում պիտի օգտագործվեն անհրաժեշտ տրիբունալներում առնվազն քրեական պատասխանատվության ենթարկելու համար:

Մենք ունենք փաստ. Ադրբեջանը ստորագրել և վավերացրել է Ժնևի կոնվենցիան (ճիշտ է, առաջին արձանագրությունը չի վավերացրել, բայց դա իրեն չի ազատում պարտավորությունից՝ չթիրախավորելու քաղաքացիական օբյեկտները): Այո՛, չի վավերացրել Հռոմի ստատուտը, բայց առնվազն պետք է արձանագրենք, որ պետությունն ունի միջազգային պայմանագիր և չի կատարում ստանձնած պարտավորությունները:

- Ի՞նչ կարող ենք ակնկալել այս միջազգային իրավական գործընթացից որպես արդյունք:

- Մենք միջազգային իրավունքների խախտումների համատեքստում պիտի շարունակենք աշխատել, հիմա օգտվում ենք Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան դիմելու մեխանիզմից: Առկա ապացույցներով իրատեսական է և հնարավոր է արձանագրել Ադրբեջանի Հանրապետության և դրա պաշտոնատար անձանց կողմից իրականացված միջազգային իրավախախտումները:

Այս պահին Մարդու իրավունքների Եվրոպական դատարան ներկայացվում են Ադրբեջանի Հանրապետության կողմից արված իրավախախտումները, և ամեն օր այդ խախտումների բնույթը, ձևերը շատանում են: Եթե առաջին օրը կատարել էր միայն պատերազմական հանցագործություն և ագրեսիա, դրանից հետո օրեցօր ավելի բազմաշերտ խախտումներ ենք տեսնում, դրա հետ կապված փոխվում է նաև փաստերի բնույթը:

Նաև, եթե կան մեխանիզմներն էլ, որ թեկուզ այս պահին իրատեսական չեն, բայց տեսականորեն հնարավոր են, չպիտի անտեսենք: Պետք է արձանագրենք բոլոր միջազգային իրավական խախտումներն ու առաջին իսկ հնարավորության դեպքում պետք է արդարադատության հասնենք:

Պիտի փորձենք ամեն հնարավոր բան. կարող ենք դիմել նաև Ռասսայական խտրականության դեմ կոնվենցիայի խախտման մասով. Ադրբեջանի Հանրապետությունն այս կոնվենցիայի մաս է:

Ադրբեջանը նաև ընդունել է Միջազգային արդարադատության դատարանի (International Court of Justice) իրավազորությունը, այսինքն՝ համաձայնել է, որ եթե այս խախտումների մասով վեճ լինի, ինքը կընդունի այս դատարանի իրավազորությունը: Հիմա ինձ թվում է՝ ակնհայտ է, որ տարիներ շարունակ Ադրբեջանի Հանրապետությունը, հայատյաց քաղաքականություն վարելով, մի շարք ձևերով էթնիկ զտումների փորձեր է արել, նման բովանդակությամբ հայտարարություններ արել, կարող ենք դրանք էլ ներկայացնել: Իսկ արդյունքների մասին խոսելը դեռ շատ վաղ է:

Տպել
2264 դիտում

Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորությամբ տեղի է ունեցել ՔՊ նախաձեռնող խմբի նիստ․ հայտնի է՝ ինչ է քննարկվել

ՀՀ-ն որևիցե բան չի պատրաստվում զիջել, ստոր շահարկումներ են․ Ալեն Սիմոնյանը՝ Տավուշի շուրջ պտտվող լուրերի մասին

Սուրեն Պապիկյանը մասնակցել է ռազմական տեխնիկայի ցուցադրությանը և հետևել մարտական հրաձգությանը (լուսանկարներ)

Ինչպես կասեր դասականը՝ «յա՜, իրո՞ք». Արշակ Կարապետյանը «գողացել» է ՀՀԿ-ի ծրագիրը

ՌԴ դեսպանը սիրում էր Ջերմուկում հանգստանալ, լուսանկար էր հրապարակել, բա թող գա ասի, որ դա ՀԱՊԿ-ի տարածք է․ Սիմոնյան

Երբ կկայանա Ալեն Սիմոնյանի և Սահիբա Գաֆարովայի հաջորդ հանդիպումը․ ԱԺ նախագահը մանրամասնել է՝ ինչ է քննարկվել մարտի 22-ին

Վիճաբանություն և ծեծկռտուք «Ռիո Մոլլ»-ի հարևանությամբ. կռվի մասնակիցների մեծ մասը անչափահասներ են, կա վիրավոր

Ռուսաստանը նպատակ է դրել հեղաշրջում իրականացնել Հայաստանում, առաջիկայում քայլերը կսրվեն. Առաքելյան

Դասարաններում կկրճատվի աշակերտների թիվը․ իրականացվել են գնահատման համակարգի փոփոխություններ

Բախվել են «Նիսսան»-ն ու «Ֆորդ տրանզիտ»-ը․ վերջինս նաև երկաթե արգելապատնեշներին է հարվածել, տուժածները հիվանդանոցում են

ԱՄՆ-ը Ռուսաստանի Դաշնությանը մանրամասն տեղեկատվություն է տրամադրել ահաբեկչության սպառնալիքի մասին․ Սպիտակ տուն

Երևանի գլխավոր հատակագիծը կլինի թվայնացված փաստաթուղթ․ Տիգրան Ավինյանը տեսակապով հարցեր է քննարկել Քրիս Չոայի հետ

Շահրամանյանը շարժվում է Բակո Սահակյանի ու Սերժ Սարգսյանի պահվածքով, պետք է ուշադրության կենտրոնում լինի. Իոաննիսյան

96 խնամատար ընտանիքում դաստիարակություն է ստանում 152 երեխա․ այս ինստիտուտի զարգացման աշխատանքները շարունակվում են

Հայ-ռուսական հարաբերություններում առկա վիճակը լավատեսություն չի ներշնչում․ ինչում է մեղադրել Լավրովը ՀՀ ղեկավարությանը

Մինչև ապրիլի 5-ը կատարված իրավախախտման տուգանքի 50 տոկոսը վճարելու դեպքում պարտավորությունը կհամարվի կատարված

Չստացված չեկիստ, հանգիստ վեր ընկիր տեղդ ու ջանդ յուղիր. Մեհրաբյանը՝ Շահրամանյանին

200 հոգու հրկիզման սահմռկեցուցիչ դրվագն ունենալով իր անցյալում՝ խորհուրդ է տալիս Հայաստանի անվտանգության մասին. Սաֆարյան

Հավերժ ճակատներին Եվլախ դաջածներն էլի ակտիվացան. Հարություն Մկրտչյանը՝ Սամվել Շահրամանյանի մասին

Բախվել են շտապօգնության ավտոմեքենան և «Մերսեդես»-ը

Աֆղանստանում 5․7 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել

Խմբի կազմում ապօրինի կերպով զենք-զինամթերք են ձեռք բերել և իրացրել․ խուզարկություններ Երևանում և Գողթանիկում (լուսանկար)

Մեկնարկել է բարձրագույն կրթություն չունեցող մասնագետների արտահերթ կամավոր ատեստավորումը

Եվրոպական խորհրդի քաղաքական և անվտանգության հարցերով կոմիտեի անդամները կայցելեն Հայաստան

Նոր Հաճնի կամրջի վրա փոսային նորոգման աշխատանքներ են իրականացվում․ երբ կավարտվեն

Հայտնի են Արթուր Աբրահամի հոր՝ Գրիգոր Աբրահամյանի հոգեհանգստի և հուղարկավորության վայրն ու օրերը

Վարդենյաց լեռնանցքը դժվարանցանելի է կցորդիչով բեռնատարների համար

Վարչապետի գլխավորությամբ քննարկվել է «Հայփոստ»-ի զարգացման ռազմավարության նախագիծը․ ինչ է հանձնարարվել

29.94 տոննա մարդասիրական օգնություն՝ 1․5 մլն անձի․ ինչ է ուղարկել Հայաստանի կառավարությունը Գազա

Իրականացվել է ոչ պատշաճ հետազոտություն․ պարզվել է 20-ամյա հղի կնոջ մահվան պատճառը, մեղադրանք է ներկայացվել ԲԿ-ի 3 բժշկի

Ճամբարակի սննդի օբյեկտի գործունեության կասեցումը վերացվել է

Երևանի ավագանու ընտրություններից հետո ԿԸՀ վարկանիշն աճել է․ ներկայացվել են ՄՀԻ-ի հետազոտության արդյունքները

Հայաստանի և Վրաստանի խորհրդարանների գիտության ու կրթության հարցերով հանձնաժողովները համատեղ հայտարարություն են ստորագրել

Արարատի կոնյակի գործարանում վերահսկողություն կիրականացվի․ ՍԱՏՄ-ն ստացել է Բելառուսի առողջապահության նախարարության նամակը

Հայ-վրացական հարաբերությունները ռազմավարական մակարդակի են․ Ռուբինյանն ընդունել է Վրաստանի խորհրդարանի պատվիրակությանը

Ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան մարտի 28-ին

Սերգեյ Նարիշկինը այց է կատարել Հյուսիսային Կորեա

Անցած մեկ օրում ՀՀ ավտոճանապարհներին վթարների հետևանքով 3 մարդ զոհվել է, 29-ը՝ վիրավորում ստացել

«Միր» քարտերն արգելելը հավասարակշռված որոշում է, չպետք է շրջանցենք սանկցիաները. Թունյան

Հայկ Մարությանը նոր կուսակցություն է հիմնում