Ո՞վ պետք է աջակցի սպորտին. պետությո՞ւնը, թե՞ բարերարները

«Դա ոչ թե անձամբ իրենց (խմբ. կոնկրետ մարզիկների) համար ենք անում, այլ այն երիտասարդների, որոնք նրանց օրինակով պետք է ոգեշնչվեն, հավատան, իրենց ուժերին եւ իրենց մեջ առաջանա այդ մեծ մղումը ոչ միայն կրկնելու, այլեւ գերազանցելու մեր ականավոր մարզիկներին»,- երեկ կառավարության նիստում ասաց ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը՝ մեկնաբանելով կառավարության աննախադեպ որոշումը: Նիստի ընթացքում կառավարությունն առաջին անգամ որոշում կայացրեց 1 մարզիկի՝ տվյալ դեպքում հայկական շախմատի առաջատար Լեւոն Արոնյանին, հատկացնել մեծ գումար՝ մոտ 133 հազար դոլար, որը շախմատիստն օգտագործելու է առաջիկա մրցաշարերին պատրասվելու ու մասնակցելու համար: Վարչապետը նաեւ հանձնարարեց գործնական փուլի անցնել օլիմպիական չեմպիոն ըմբիշ Արթուր Ալեքսանյանի անվան մարզադպրոցի վերանորոգման հարցում ու ընդգծեց, որ Ալեքսանյանի, Արոնյանի ու Հենրիխ Մխիթարյանի նման մարզիկները, որոնք օրինակ են երիտասրադների համար, պետք է աջակցություն ստանան պետությունից:

Արոնյանի վերաբերյալ որոշումը նախադեպ է ոչ միայն այն առումով, որ ֆինանսական մեծ աջակցություն է միայն 1 մարզիկի, այլեւ արժեհամակարգային բնույթ ունի. նոր մոտեցում է: Սա ցույց է տալիս, որ մարզիկները պետք է ոչ թե հովանավորների ձեռքին նայեն, այլ պետք է իրենց արժանիքներին համապատասխան ֆինանսավորվեն հաջողությունները շարունակելու համար: Ինչպես Փաշինյանն էլ իր խոսքում նշեց, նման հարցերը միշտ լուծվել են, այսպես կոչված, բարերարների միջոցով, որոնք հետո կարող են գլուխ գովել իրենց մեծահոգության համար ու բարձրացնել իրենց վարկանիշը: Միաժամանակ, կրկին ինչպես Փաշինյանը նշեց, բարերարության պրակտիկան իր հետ բերում է այլ հարաբերություններ: Հայկական սպորտում դրա ականատեսը տարիներ շարունակ եղել ենք:

Ավանդաբար հայկական մարզաձեւերը ղեկավարվում են ֆինանսական լուրջ միջոցներ ունեցող մարդկանց կողմից: Արդյունքում հասարակության մեջ ամրապնդվել է գաղափարը, թե մարզական ֆեդերացիա գլխավորելու համար անձը պարտադիր պետք է շատ փող ունենա, որպեսզի ներդրում անի, այլապես մարզաձեւը ՀՀ-ում կվերանա: Հաշվի առնելով որոշ ֆեդերացիաների մենեջմենթը, իսկապես այդպես է: Բանն այն է, որ դրանք հաճախ բյուջեում եղած փողը, այսպես ասած, չեն աշխատեցնում, եկամուտ չեն ստանում, միայն ծախսում են: Խնայողություններ անելու հարցում էլ երբեմն հմուտ չեն: Օրինակ, մեզ հետ անձնական զրույցներից մեկում մարզիկներից մեկը նշել է, որ ճամփորդությունների համար տոմսերը հաճախ գնում են վերջին վայրկյաններին, ինչը, ճամփորդողները լավ գիտեն, որ սովորաբար շատ ավելի թանկ է, քան եթե նախապես պլանավորեն ու գնեն:

Կառավարման նման «հմտություններով» օժտված ղեկավարներ ունեցող ֆեդերացիաներում հովանավորի անհրաժեշտությունը մեծանում է: Ու բնական է, որ «բարերարի» կողմից աջակցություն ստացած անձը՝ այս դեպքում մարզիկը, պետք է շնորհակալության զգացում ունենա ու իր հնարավորությունների սահմաններում փորձի փոխհատուցել: Նույն շախմատի օրինակով դա արտահայտվեց անցած տարի՝ հեղափոխության օրերին, երբ մի շարք առաջատար շախմատիստներ՝ այդ թվում Արոնյանը, իրենց աջակցությունը հայտնեցին շախմատի ֆեդերացիան գլխավորող Սերժ Սարգսյանին՝ հանդես գալով բաց նամակով:

Նման հարաբերություններն ավելի վառ արտահայտված են Հայաստանի ազգային օլիմպիական կոմիտեի կողմից հովանավորվող ֆեդերացիաների ու առանձին մարզիկների պարագայում: Նրանք ֆինանս են ստանում մարզումային պրոցեսի համար, երբեմն անձնական խնդիրների համար եւ իհարկե մրցումներից հետո հանդիպում են ՀԱՕԿ նախագահ Գագիկ Ծառուկյանի հետ, նվերներ ստանում նրանից: Ու պարբերաբար՝ ոչ մեկ անգամ՝ ամեն հարմար առիթի դեպքում հարցազրույցների ժամանակ այդ մարզիկներն ու մարզիչները պարտադիր հատուկ ընդգծում են, որ շնորհակալ են պարոն Ծառուկյանին, որ առանց նրա ոչինչ չէր ստացվի եւ այլն:

Իրականում կստացվեր, եթե ֆեդերացիաները կարողանային օգտագործել իրենց ռեսուրսները: Օրինակ, Ծանրամարտի ՀՀ առաջնությանը մշտապես մասնակցում են տիտղոսակիր մարզիկներ: 2019 թ. առաջնությունում ելույթ էին ունենում օլիմպիական փոխչեմպիոն, աշխարհի, Եվրոպայի չեմպիոն Սիմոն Մարտիրոսյանը, օլիմպիական, աշխարհի, Եվրոպայի փոխչեմպիոն Գոռ Մինասյանը, Եվրոպայի փոխչեմպիոն Ռուբեն Ալեքսանյանը: Իսկ մրցաշարն անց էր կացվում Երեւանի օլիմպիական հերթափոխի պետական մարզական քոլեջի ոչ մեծ դահլիճում, մարզիկներն իրենց մոտեցումները կատարում էին հնամաշ հարթակի վրա, հանդիսականների թիվն էլ կարելի էր մատների վրա հաշվել: Այնինչ նման մարզիկների մասնակցությամբ մրցաշարը կարելի էր կազմակերպել մեծ շուքով, ներգրավել հովանավորների, շաբաթներ շարունակ գովազդել, որպեսզի այս մակարդակի մարզիկների ելույթների մասին իմանային ոչ միայն նրանց մտերիմներն ու քոլեջի աշակերտները, այլեւ ողջ հանրությունը, կարելի էր անցկացնել մեծ դահլիճում, ինչո՞ւ չէ վաճառել տոմսեր: Այլ կերպ ասած, նման կազմ ունեցող ՀՀ առաջնությունը կարելի էր մարզական տոնի վերածել: Այսպիսի գործունեություն, սակայն, չի իրականացվում, փոխարենը ֆեդերացիային աջակցում է Ծառուկյանը, ինչի համար ֆեդերացիայի գլխավոր քարտուղարը հաճախ շնորհակալություն է հայտնում:

^{2019 թ. առաջնությունում ելույթ էին ունենում Սիմոն Մարտիրոսյանը, Գոռ Մինասյանը, Ռուբեն Ալեքսանյանը:}

^{ՀՀ առաջնության ժամանակ այս հարթակին են մոտենում ծանրամարտի հավաքականի առաջատարները:}

Վերադառնալով պետական աջակցության թեմային. Արոնյանի օրինակը, իհարկե, դրական միտում է, սակայն պետք է նկատի ունենալ, որ նույն Արոնյանին նման աջակցությունը մեկ անգամ չէ, որ անհրաժեշտ է լինելու: Նրան գումար է պետք է գալու ամեն մրցաշրջանում, քանի որ միշտ էլ պայքարում է ամենաբարձր նպատակների համար: Բացի այդ՝ փոքրիկ ՀՀ-ում նա միակ մարզիկը չէ, որը միջազգային խոշոր մրցումներում բարձրացնում է հայկական դրոշը, նրանք բազմաթիվ են: Բազմաթիվ են նաեւ մեծ պոտենցիալ ունեցողները, որոնք նույնպես համապատասխան ներդրումների պարագայում նույն հաջողություններին կհասնեն: Պետությունը, որը ֆեդերացիաներին ամեն տարի այսպես թե այնպես ֆինանսավորում է, դժվար թե ամեն առանձին դեպքի համար կարողանա գումար հատկացնել: Դա նույնիսկ կարող է դժգոհությունների առիթ դառնալ հասարակության մեջ: Հետեւաբար Արոնյանի դեպքը կարող է միջանկյալ քայլ լինել, մինչեւ ֆեդերացիաների ղեկավար կազմերը չհամալրվեն այնպիսի մասնագետներով, որոնք ոչ թե բարերարներից ստացած գումարներ կներգրավեն, այլ արհեստավարժ մենեջմենթով կկարողանան իրենց ֆեդերացիան դարձնել ինքնաբավ: