Եվրասիական տնտեսական միության տնտեսական հանձնաժողովի նախագահ Տիգրան Սարգսյանն ու Մոսկվայում Իրանի դեսպանը քննարկել են Իրան-ԵՏՄ ազատ առևտրի ժամանակավոր պայմանագրի գործողությանն առնչվող հարցեր, և Տիգրան Սարգսյանը հայտարարել է, որ համաձայնագիրը հոկտեմբերից կսկսի կիրառվել: Իրանն ու ԵՏՄ-ն ստորագրել են ժամանակավոր համաձայնագիր՝ հիմնական պայմանագրի հարցում դեռևս չգալով ընդհանուր հայտարարի: Ժամանակավոր համաձայնագիրը ենթադրում է Իրան-ԵՏՄ առևտրային հարաբերության մասնակի ազատականացում՝ մի քանի հարյուր ապրանքատեսակի առումով:
Անկասկած է, որ այդ հանգամանքը Հայաստանի համար ունի կարևոր նշանակություն: Խնդիրը միայն այն չէ, որ մեծ հավանականությամբ դա կարող է լինել լավ նախադրյալ, որպեսզի Երևանում ԵՏՄ հոկտեմբերյան Վեհաժողովին մասնակցի նաև Իրանի նախագահ Ռոհանին, որին հրավեր ուղղելու մասին հայտարարել է Նիկոլ Փաշինյանը:
Իրան-ԵՏՄ համաձայնագիրը կամ դրա կիրառման հարցը առաջ է բերում մեկ այլ խնդիր՝ Իրանի սահմանին ազատ առևտրի գոտու հարցը: Գոտին ստեղծվեց դեռևս Կարեն Կարապետյանի կառավարության շրջանում, սակայն այն դե ֆակտո չի գործում, որովհետև մեծ հաշվով բավարար չեն պայմանները: Ստեղծվել է ընդամենը, այսպես ասած, մի շինություն, մինչդեռ ազատ տնտեսական գոտին չունի տարածություն: Որովհետև, ինչպես բազմաթիվ հրապարակումներ են եղել մամուլում, Հայաստանի որոշ նախկին բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, քաջատեղյակ լինելով սահմանին ազատ առևտրի գոտի ստեղծելու մտադրության և հնարավոր հեռանկարի մասին, իրենց պաշտոնեական դիրքն օգտագործել են շրջակա տարածքները բավականին էժան, ծիծաղելի էժան գներով մասնավորեցնելու, իրենց կամ իրենց կապակցված անձանց սեփականությունը դարձնելու համար՝ հստակ հաշվարկով, որ հետո մասնավոր տարածքները բազմապատիկ թանկ գնով կօտարեն պետությանն ազատ տնտեսական գոտին ամբողջացնելու համար:
Մամուլը գրել է, որ ներկայումս հարուցված է գործ, կատարվում է քննություն: Մամուլում շոշափվել են նախկին վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանի, նախկին պատգամավոր, ՀՀԿ-ական Մարտին Սարգսյանի անունները: Ինչպիսին է պատկերն իրականում՝ պետք է պատասխանի քննությունը: Միաժամանակ, շոշափվել է նաև հարցը, որ այդ խնդիրը կլուծվի անօրինական սեփականության առանց դատարանի վճռի բռնագանձման մասին օրենքի ընդունումով: Օրինագիծը, ինչպես հայտնի է, մշակվում է: Այն նախկին իշխանության շրջանում Եվրոպայի առաջ ստանձնած պարտավորությունների շարքում էր, որին, սակայն, ընթացք չէր տրվում՝ բնականաբար քաղաքական նկատառումներից ելնելով: Հեղափոխությունից հետո օրինագիծը սկսել է մշակվել:
Իսկ Մեղրու ազատ տնտեսական գոտու հարցը դեռ մնում է օդից կախված, ինչը էական արգելակ է լինելու ԵՏՄ-Իրան ազատ առևտրի ռեժիմի պայմաններում Հայաստանի շահի տեսանկյունից, որովհետև ազատ առևտրի գոտին այդ պայմաններում կարող էր իսկապես գրավիչ դառնալ ներդրողների համար՝ այնտեղ տնտեսական գործունեություն ծավալելու տեսանկյունից:
Այնպես չէ, իհարկե, որ միայն այդ գոտին պետք է ապահովեր Հայաստանի էֆեկտը Իրան-ԵՏՄ ազատ առևտրի ժամանակավոր համաձայնագրի ուժի մեջ մտնելուց, սակայն գոտու, այսպես ասած, խնդրահարույց վիճակը էապես նվազեցնելու է էֆեկտը, որ կարող է ստանալ Հայաստանը: Իսկ առայժմ՝ անունով ազատ առևտրի գոտին դե ֆակտո ավելի շուտ շարունակում է լինել նախկին համակարգի տրամաբանությանը բնորոշ ազատ կոռուպցիոն գոտի կամ «ազատ կոռուպցիայի» յուրօրինակ «թանգարանային գոտի»՝ որպես գործուն ազատ տնտեսական մեխանիզմ աշխատելու փոխարեն:
