«Ռուսաստանը մատակարարում է այդ սպառազինությունը ոչ թե Փաշինյանին, այլ Հայաստանին: Սա ամենագլխավորն է: Այդ մատակարարումները Անդրկովկասում ռազմական և ռազմավարական հավասարակշռությունը պահպանելու համար են: Եվ քանի դեռ Հայաստանը դուրս չի եկել Ռուսաստանի հետ ռազմական դաշինքից՝ մատակարարումները շարունակվելու են ցանկացած իշխանության օրոք, որը պահպանում է ռազմական դաշինքը Ռուսաստանի հետ»:
Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության նախարար Դավիթ Տոնոյանը չափազանց ուշագրավ հայտարարություն է արել Մոսկվայում՝ ասելով, որ Հայաստանի և Ռուսաստանի Դաշնության ռազմատեխնիկական համագործակցությունը (ՌՏՀ) աննախադեպ մակարդակի վրա է գտնվում: Տոնոյանը ընդգծել է, որ աշխարհում ոչ մի պետություն չի կարող ՌՏՀ-ի մակարդակով համեմատվել Երևանի և Մոսկվայի հետ:
Հայաստանի պաշտպանության նախարարը նախորդ շաբաթվա վերջին մեկնել էր Մոսկվա՝ մասնակցելու «Միջազգային բանակային խաղեր-2020» («Армия-2020») միջոցառմանը, որի շրջանակներում էլ արել է վերոնշյալ հայտարարությունը: Տոնոյանի խոսքով՝ Հայաստանը առաջին անգամը չէ, որ մասնակցում է «Բանակային խաղեր» ցուցահանդես-ֆորումին, և ամեն տարի այս միջոցառման ընթացքում ստորագրվում են նոր պայմանագրեր: Իսկ հայ-ռուսական հարաբերությունների զարգացումը, ՀՀ ՊՆ ղեկավարի խոսքով, շատ լավ դինամիկայի մեջ է:
Օգոստոսի 23-ին Հայաստանի պաշտպանության նախարարը նաև հանդիպում է ունեցել իր ռուսաստանցի գործընկերոջ՝ ՌԴ պաշտպանության նախարար Սերգեյ Շոյգուի հետ:
Եթե նախարար Տոնոյանի խոսքերին ավելացնենք նաև վերջերս Բաքվի բարձրացրած վայնասունը նույն հայ-ռուսական ռազմատեխնիկական հարաբերությունների վերաբերյալ, իսկ ավելի կոնկրետ՝ օգոստոսի 12-ին Ադրբեջանի նախագահ Ալիևի կողմից արված հայտարարությունը ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ հեռախոսազրույցի ընթացքում այն մասին, որ Ռուսաստանը հայ-ադրբեջանական հուլիսյան մարտերից անմիջապես հետո, իբրև թե, ավելի քան 400 տոննա ծավալով «ռազմական նշանակության բեռներ» է մատակարարել Հայաստանին, ինչը, Բաքվի բռնապետի խոսքով, անհանգստություն և լուրջ հարցեր է առաջացրել Ադրբեջանում, ապա կստանանք շատ հետաքրքիր պատկեր:
Հայտնի չէ, թե որքանո՞վ է Ալիևի ասածը համապատասխանում իրականությանը: Երևանում այս հայտարարությունը ո՛չ հերքել են, ոչ էլ հաստատել: Բայց փոխարենը ՀՀ Ազգային ժողովի Պաշտպանության և անվտանգության հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Անդրանիկ Քոչարյանը ասել է, որ Ալիևի անհանգստացած հեռախոսազանգը Պուտինին ցույց է տալիս, որ հայ-ռուսական ռազմաքաղաքական հարաբերությունները շարունակական են և գտնվում են զարգացման փուլում։
Ռազմական փորձագետ Լեոնիդ Ներսիսյանն էլ ասում է, որ Ալիևի համար ուղղակի վիրավորական է, որ Ադրբեջանը 5 մլրդ դոլար է ծախսել սպառազինության վրա, բայց արդյունքում ստացվում է, որ Հայաստանը, ծախսելով դրանից 10 անգամ քիչ գումար, կամաց-կամաց վերականգնում է ռազմական պարիտետը:
Սա, իհարկե, շատ լավ լուր է մեր բանակի սպառազինման, պաշտպանունակության բարձրացման և առհասարակ Հայաստանի և Արցախի պաշտպանության ու անվտանգության ամրապնդման իմաստով, բայց կարո՞ղ ենք արդյոք Հայաստանի պաշտպանության նախարարի հայտարարությունից և հարակից տեղեկություններից եզրակացնել, որ Հայաստանի և Ռուսաստանի ռազմաքաղաքական հարաբերություններն ու ռազմատեխնիկական համագործակցությունը նոր թափ են ստացել, թե՞ սա սովորական տեմպ է հայ-ռուսական հարաբերությունների համար: Եթե այո, ապա ի՞նչն է նպաստել այս ակտիվացմանը: Քաղաքականությունը և քաղաքական գործոնները ինչ-որ կերպ ազդե՞լ են ռազմական համագործակցության դրական դինամիկայի վրա:
Թեմայի շուրջ «Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ռուսաստանյան «Ռեգնում» լրատվական գործակալության գլխավոր խմբագիր, քաղաքական վերլուծաբան Մոդեստ Կոլերովը։
– Պարոն Կոլերով, ի՞նչ եք կարծում՝ ինչո՞վ է պայմանավորված հայ-ռուսական ռազմատեխնիկական համագործակցության այս դրական դինամիկան, և քաղաքական կամ այլ բնույթի ո՞ր գործոններն են խթանել այս զարգացումը: Թե՞ սա սովորական տեմպ է:
– Դա սովորական քաղաքավարության դրսևորում է, քանի որ վերջերս՝ հուլիսին, այսինքն՝ նախորդ ամսին, այդ նույն մարդը՝ Հայաստանի պաշտպանության նախարարը, ասաց, որ Հայաստանը, ի դեմս իրեն, փնտրելու է զենքի այլ՝ ոչ ռուսական մատակարարների: Եվ սա հարկավոր է ադեկվատ գնահատել: Սրանից կարելի է եզրակացնել, որ Հայաստանն արդեն հասել է այն սպառազինությունների առավելագույն թարմացմանը, որն ինքը ստանում է Ռուսաստանից, և հիմա անցնելու է զենքի մատակարարման աղբյուրների դիվերսիֆիկացմանը: Նախարարը դրա մասին հայտարարել է ուղիղ տեքստով:
– Միջազգային հետազոտական կենտրոնների, օրինակ՝ Ստոկհոլմյան ինստիտուտի տվյալներով՝ Հայաստանը իր սպառազինության հիմնական մասը ձեռք է բերում Ռուսաստանից: Ադրբեջանի ռազմատեխնիկական ոլորտը ավելի դիվերսիֆիկացված է, և եթե վերջին տասնամյակի կտրվածքով Բաքվի հիմնական մատակարարը կրկին Ռուսաստանն է, ապա վերջին տարիներին Ադրբեջանի թիվ 1 մատակարարն է դարձել Իսրայելը: Կարծում եք, որ Հայաստանը նո՞ւյնպես կգնա իր քաղաքականության բազմազանեցման ճանապարհով:
– Հայաստանի պաշտպանության նախարարն ասաց, որ Հայաստանը դիվերսիֆիկացնելու է իր այդ ոլորտը: Պետք է լուրջ վերաբերվել այս հայտարարությանը: Այստեղ մեկ այլ հարց է ծագում, թե Ռուսաստանից բացի՝ էլ ո՞վ կարող է զենք մատակարարել Հայաստանին նույնպիսի արտոնյալ գներով:
– Այս համատեքստում Ալիևի հայտարարությունն էլ է շատ հետաքրքիր: Հավանաբար կարդացել եք դրա մասին: Չգիտեմ՝ որքանո՞վ կարող ենք հիմք ընդունել իր խոսքերը, բայց ամեն դեպքում Ադրբեջանը ամենաբարձր մակարդակով իր անհանգստությունն է հայտնել Ռուսաստանի նախագահին այն հարցի կապակցությամբ, որ Ռուսաստանը, իրենց տեղեկություններով, հուլիս ամսին շուրջ 400 տոննայի չափով ռազմական նշանակության բեռներ է ուղարկել Հայաստան:
– Բայց չէ՞ որ դա լավ է, որ 400 տոննա ռազմական բեռ է ուղարկել: Ոչ ոք դա չի հերքում: Իսկ Ալիևի դժգոհությունները անհիմն են: Հայաստանը Ռուսաստանի հետ միասին միևնույն ռազմական դաշինքի մեջ է, և դա նորմալ է: Ալիևը պարզապես ուզում էր այդ մատակարարումները ներկայացնել որպես պրոբլեմ Ռուսաստանի համար, բայց Ռուսաստանը որևէ հիմք չունի իր ռազմատեխնիկական համագործակցությունը Հայաստանի հետ ընկալելու որպես պրոբլեմ: Ռուսաստանը և Հայաստանը անդամակցում են միևնույն ռազմական բլոկին, դրանք մեր ներքին գործերն են: Ահա և վերջ:
– Այսինքն՝ միանգամայն նորմալ է, երբ Ռուսաստանը, որպես ռազմական դաշնակից, զենք է մատակարարում Հայաստանին:
– Այո՛, դա նորմալ է:
– Իսկ ի՞նչ կասեք Ադրբեջանին սպառազինություն մատակարարելու մասին:
– Ադրբեջանի հետ Ռուսաստանն ունի 2007 թ. ստորագրված համաձայնագիր, և երբ այդ համաձայնագիրը նախապատրաստվում էր՝ դրա հիմքում այն գաղափարախոսությունն էր, որ այդ սպառազինությունը, որը պիտի մատակարարվեր Ադրբեջանին, պետք է չկիրառվեր ղարաբաղյան հակամարտության մեջ: Բայց 2016 թվականի պատերազմը ցույց տվեց, որ այդ ծանր սպառազինությունն ու զինտեխնիկան, այնուամենայնիվ, գործածվում է Ղարաբաղում: Այդպիսով, այդ ջենտլմենական համաձայնությունը այն մասին, որ մատակարարված զենքը պետք է չհանգեցնի ռազմական հավասարակշռության խախտմանը, չպահպանվեց և խախտվեց: Եվ այս տեսանկյունից այդ 400 տոննան մատակարարվել է ռազմական հավասարակշռությունը պահպանելու նպատակով: Ռազմական հավասարակշռությունը պե՛տք է պահպանվի:
– Դուք չասացիք, թե Ձեր կարծիքով՝ կա՞ն արդյոք քաղաքական ինչ-որ գործոններ, որոնք խթանում են Հայաստանի և Ռուսաստանի ռազմատեխնիկական համագործակցության զարգացումը, եթե հաշվի առնենք այն հանգամանքը, որ քաղաքական հարթության վրա մեր երկկողմ հարաբերությունները, կարծես թե, այնքան էլ հարթ չեն վերջին տարիներին: Այդպես չէ՞: Բայց, այդուհանդերձ, մենք տեսնում ենք, որ ռազմաքաղաքական հարաբերությունները մնում են բարձր մակարդակի վրա և շարունակում են զարգանալ:
– Բանն այն է, որ եթե անկեղծ լինենք, ապա միանգամայն ակնհայտ է, որ Ռուսաստանը մատակարարում է այդ սպառազինությունը ոչ թե Փաշինյանին, այլ Հայաստանին: Սա ամենագլխավորն է: Այդ մատակարարումները Անդրկովկասում ռազմական և ռազմավարական հավասարակշռությունը պահպանելու համար են: Փաշինյանին չէ: Դա եղել է Փաշինյանից առաջ և կլինի Փաշինյանից հետո: Հարկավոր է հասկանալ այս պարզ ճշմարտությունը: Եվ քանի դեռ Հայաստանը դուրս չի եկել Ռուսաստանի հետ ռազմական դաշինքից՝ մատակարարումները շարունակվելու են ցանկացած իշխանության օրոք, որը պահպանում է ռազմական դաշինքը Ռուսաստանի հետ:
