Տարեվերջյան պարգևատրումների և «ինքնապարգևատրումների» շուրջ առաջացած իրարանցումը հիմնավոր համոզմունք է ստեղծում, որ Հայաստանի հպարտ քաղաքացին այնքան էլ լավ չի պատկերացնում տեղի ունեցած հեղափոխության տրամաբանությունն ու փիլիսոփայությունը: Առաջին պահին, երբ հայտնի էր միայն մարզպետների կողմից իրենց պարգևատրելու փաստը, շոկային իրավիճակ էր, և իշխող էր այն մտայնությունը, որ դա վարչապետի թիկունքում արված քայլ է: Սակայն շատ արագ հասկացվեց, որ մարզպետներն այնքան էլ դուխով չեն ինքնուրույն ինչ-որ բան ձեռնարկելու համար: Որքան էլ զարմանալի է, միակ «դուխովը» Արարատի մարզպետն էր, որ համարձակվել էր (չի բացառվում, որ չհասկանալով) ամբողջ 4%-ով ոտնել թույլատրելին: Բայց դա չէ էականը:
Շուտով հարցի առնչությամբ խոսեց ինքը՝ վարչապետը, թերևս վերջնականապես հիասթափեցնելով հեղափոխական էյֆորիայից դեռևս դուրս չեկածներին: Վարչապետը բացատրեց, որ հարցի առնչությամբ կա թյուրըմբռնում, մարդիկ թյուրիմացության մեջ են: Եվ պարզաբանեց, որ «պարգևավճարները և աշխատավարձերը վճարվում են պետբյուջեով նախատեսված այն միջոցներից, որոնք նախատեսված են հենց պարգևավճարների և աշխատավարձերի համար: Եվ ըստ էության մեր պետական կառավարման համակարգում պարգևավճարները աշխատավարձի մաս են, հավելում: Այն աշխատավարձի, որը, համաձայն համատարած կարծիքի, շատ ցածր է Հայաստանում պետական կառավարման համակարգում և թույլ չի տալիս, որ այդ համակարգի աշխատողները առավել մեծ ջանք գործադրեն, կամ առավել բարձր որակավորում ունեցող կադրեր ներգրավենք այս պրոցեսի մեջ: Երբ ես ստանձնել եմ վարչապետի կարգավիճակը, եղել է այսպիսի ավանդույթ, որ ամեն եռամսյակը մեկ պետական կառավարման համակարգի աշխատողները կամ նրանց առնվազն մի մասը ստացել են պարգևավճարներ: Տրվածը 13-րդ աշխատավարձ է, որ վերջին երկար տարիներին ավանդույթ է: Պետական կառավարման համակարգում այդպես շարունակվել է ավանդույթը, և ես, ստանձնելով վարչապետի պաշտոնը, ասել եմ՝ վատացնող քայլ չձեռնարկեք, մինչև մենք աշխատավարձերի հետ կապված այս թնջուկը լուծենք: …Ես գիտեմ, որ մարզպետները շատ դեպքերում հենց իրենց գրպանից են աջակցում, որովհետև հնարավոր չէ ամեն անգամ մարդկանց մերժել: Կամ եթե այս պարգևավճարը բաժանում ենք ամիսների, գալիս է ամիսը 50 հազար դրամի աշխատավարձ (իրականում ավելի քան 150000-հեղինակ): Եթե որոշում ենք, որ պետական համակարգի աշխատողներին աշխատավարձ չենք տալիս, եկեք չտանք: Բայց ըտենց չի լինում, ժողովուրդ ջան: Մենք պետք է հասկանանք այս պատմության նրբությունները»:
Վարչապետի խոսքում հատկապես աչք է ծակում ավանդույթների պահպանման մասին շարունակական հիշատակումը: Անհասկանալի է մնում՝ ինքը երկիրը կառավարում է օրենքներո՞վ, թե՞ ավանդույթներով: Ավանդույթ (հատկապես լավ ավանդույթները) ասվածն ինքնին լավ բան է, և Չինաստանի նման երկրում կառավարման մեջ ավանդույթների դերակատարությունը բավականին մեծ է: Բայց մեր դեպքում, Նիկոլ Փաշինյանի կառավարման պարագայում, նրա խոսքից այդպես էլ չի հասկացվում՝ Սերժ Սարգսյանի ու Ռոբերտ Քոչարյանի հիմնած աշխատավարձային, իսկ ավելի հստակ՝ «պարգևատրումային» ավանդույթները պահպանվելո՞ւ են, թե՞ ոչ: Որովհետև վարչապետի խոսքի առանցքում կարծես ավանդույթներից չհրաժարվելու գաղափարն է զարգացվում: Մինչդեռ հարկային մարմինները, հատկապես այս համակարգի վերնախավը մեր իրականության ֆոնին ժամանակին աստղաբաշխական թվերի հասնող պարգևավճարներ է ստացել ու, նույն ավանդույթի համաձայն, պրն Փաշինյանի կառավարման օրոք էլ ստացավ, չնայած Հայաստանի հեղափոխական քաղաքացու՝ այս համակարգի նկատմամբ ունեցած ընդգծված դժգոհությանն ու հիասթափությանը:
Իսկ Երևանի քաղաքապետարանը, որի մասին իր խոսքում հիշատակում էր վարչապետը, այս անգամ աչքի չընկավ ավանդապահությամբ՝ մասամբ խախտելով այն: Բարձր պարգևավճարներ բաշխելու ավանդույթն իհարկե պահպանվեց՝ շուրջ մեկ մլն դոլարի չափով (որևէ կասկած չի կարող լինել, որ գումարի չափը համաձայնեցվել է վարչապետի հետ): Այստեղ ավանդույթը խախտվեց այլ առումով. քաղաքապետարանը ոչ մի կերպ չի համաձայնում հրապարակել, թե որ պաշտոնյան ինչքան պարգևավճարի է արժանացել՝ պատճառաբանելով, որ դա անձնական գաղտնիքի հրապարակում է: Մինչդեռ կոռուպցիայի, կաշառակերության և չգիտեմ էլ ինչերի մեջ թաթախված Տարոն Մարգարյանը, նման ավանդույթապահություն չդրսևորելով, այդ ցուցակները հրապարակում էր: Ավանդույթը չի խախտվել նաև ոստիկանության պարագայում. տարեվերջին Հայաստանի կառավարությունը պահուստային ֆոնդից 1 միլիարդ դրամ է հատկացրել ՀՀ Ոստիկանության համակարգի աշխատակիցներին պարգևատրելու համար:
Պարզվում է, որ ինչպես վարչապետը, նույն կերպ ավանդապահ են նաև հանրապետության մարզպետները: Ահավասիկ վարչապետի խոսքը. «Իհարկե այդ մարզպետները… շատ դեպքերում ստիպված են իրենց գրպանից, որովհետև հնարավոր չի ամեն ինչում մարդկանց անընդհատ մերժել»: Փաստորեն, ինչպես և նախկին մարզպետները, հիմա էլ սրանք ստիպված են երբեմն իրենց գրպանից մարդկանց օգնել: Բայց նախկինները աջ ու ձախ գողանում էին, թալանում, ու անձնական գրպանից մարդկանց մի քանի դրամով օգնելը ոչինչ էր: Մինչդեռ այսօրվա մարզպետները, պաշտպանելով ավանդույթները, իրենց գրպանից էլ են մարդկանց ֆինանսապես օգնում: Բայց քանի որ այսօր իրավիճակը բոլորովին այլ է, մարզպետը, կողմնակի ոչինչ չունենալով, աշխատավարձի հույսին է, որի որոշ մասը երբեմն ստիպված է լինում մասհանում անել օգնություն խնդրողին, որոշ մասը (համաձայն Կոտայքի մարզպետի) տալ արարողակարգային ծախսերին, այդքանից հետո էլ գրեթե առանց շաբաթ-կիրակիի օրական 12-14 ժամ էլ աշխատել (համաձայն վարչապետի աշխատակազմի ղեկավար Էդուարդ Աղաջանյանի), ու այդքանից հետո ժողովուրդը մի քանի դրամի համար անհասկանալի ու անտեղի աղմուկ է բարձրացնում, ցավալի է:
Համաձայն իրենց իսկ ներկայացրածի՝ սրանցից յուրաքանչյուրը իր էությամբ ու գործունեությամբ գրեթե փրկիչ է, մինչդեռ… Թերևս այս ամենը քչերին է հայտնի, ու հենց դրանք ի նկատի ունի վարչապետը՝ ասելով, որ «պետք է հասկանանք նրբությունները»:
