Հայաստանի, այսպես ասած, ընդդիմադիր քաղաքական ուժերի շրջանակը տավուշյան զարգացումներին թուրքական արձագանքից հետո այդ հանգամանքը դարձրել է ներքաղաքական քարոզչական տրենդ և փորձում է տեղավորել հետհեղափոխական ավանդական քարոզչական տրամաբանության շրջանակում: Այդ շրջանակն, ինչպես հայտնի է, գծված է այսպես ասած՝ «հայկական ինքնության դեմ կատարված թավշյա հեղափոխության» մասին հռչակումներով, որոնց հիման վրա փորձ է արվում դիրքավորվել ազգային-պահպանողականության դաշտում: Իհարկե, ազգային-պահպանողականության փոխարեն հանրությունն առայժմ ավելի շատ ականատես է ընդամենը անձնական-հայհոյականության վարքագծի, քաղաքական փաթեթավորումների ներքո, բայց դա այլ հարց է, ներկայումս թողնենք դա և վերադառնանք թուրքական վտանգին և հայաստանյան ներքաղաքական դաշտում դրա «շրջանառությանը»: Ի՞նչ են ուզում այն շրջանառողները, մեղմ ասած՝ պարզ չէ: Այն, որ հայկական պետականության համար կա թուրքական վտանգ, սպառնալիք, որ այն կրում է ռազմավարական բնույթ և որ այդ հարցում բացարձակապես էական չէ անգամ այն՝ ճանաչել է Անկարան Ցեղասպանությունը, թե ոչ, երևի թե պարզ է անգամ դպրոցական աշակերտի համար: Հաճախ է, օրինակ, դիտարկվում, որ Ցեղասպանության ճանաչումը կանխարգելում է թուրքական հնարավոր ագրեսիան: Դա ամենևին այդպես չէ:
Անգամ Ցեղասպանությունը ճանաչած Թուրքիան իր ներկայիս գաղափարաբանությամբ, փիլիսոփայությամբ շարունակելու է լինել Հայաստանի, հայկական պետականության էքզիստենցիալ սպառնալիք: Այդ ամենն ավելի քան պարզ է: Պարզ չէ, թե ինչ ենք անում դրանից հետո: Այո, կա սպառնալիք, կա վտանգ՝ մարտավարական, ռազմավարական, և, այո՛, պետք է լինել դրա հանդեպ չափազանց ուշադիր, զգույշ, պետք է աշխատել այդ վտանգը չեզոքացնելու սեփական կարողությունների ուղղությամբ՝ որպես ազգ և պետություն և, բնականաբար, աշխատել նաև այդ հարցում հնարավորինս շատ գործընկեր և դաշնակից ունենալու ուղղությամբ, հույս չդնելով մեկի վրա, ով էլ լինի այդ մեկը: Բայց, ահա այստեղ է, որ հայկական ներքաղաքական կյանքի մասնակիցների ճնշող մեծամասնությունը հայտնվում է բավականին անհարմար և քաղաքական տեսանկյունից անհոդաբաշխ վիճակում: Որովհետև հայաստանյան ներքաղաքական շրջանառության մեջ նրանք դրել ու պտտում են հենց մեկի գաղափարը, բաց, ուղղակի, կամ լատենտ՝ անուղղակի տրամաբանությամբ ու ձևերով: Խոսքը Ռուսաստանի մասին է: Նրանք Ռուսաստանը հռչակում են այն միակը, որ կարող է Հայաստանին օգնել դիմագրավել թուրքական ագրեսիան, այն միակը, որ կանի դա, կօգնի մեզ և այլն:
Ավելին, երբ որևէ մեկը դնում է այլընտրանքի անհրաժեշտության հարց, «միակի հետևորդները» անմիջապես հրապարակ են բերում «հակառուսականության», այսպես կոչված, «թեզը» և նենգափոխում Հայաստանի համար հույժ կարևոր քաղաքական օրակարգը: Այդ նենգափոխումը միտումնավո՞ր է, և ի՞նչ շարժառիթով, թե՞ բխում է պարզապես քաղաքական անհամարժեքությունից: Այդ հարցերին հնարավոր է գտնել տարբեր պատասխաններ, և գուցե գործ ունենք հնարավոր բոլոր վարկածների հետ: Եվ դրանց շարքում թերևս կարող է լինել և այն, որ կա խնդիր նենգափոխել հայկական պետականության անվտանգության և ռազմավարական ամրության հեռանկարի համար կարևորագույն մի հարց կամ հարցադրում՝ 1921 թվականի ռուս-թուրքական պայմանագրերի հարցը: Պայմանագրեր, որոնք պարզապես առևտուր են հայկական տարածքների և կյանքերի վրա, որոնցով հայկական տարածքները նվիրաբերվել են Ադրբեջանին, Թուրքիային, նսեմացվել է հայկական գործոնը, ըստ էության կնքվել հայերի ցեղասպանության հետևանքը:
Ահա այդ պայմանագրերի մի կողմը այն պետությունն է, որը ներկայիս հայաստանյան քաղաքական դասի ճնշող մեծամասնության գնահատմամբ «միակն» է, որ կարող է պաշտպանել թուրքական վտանգից: Բայց ստացվում է տարօրինակ, որ այդ «միակը» առնվազն մինչ այժմ հավատարիմ է մնում Թուրքիայի հետ հայերի ցեղասպանության հետևանքի այդ կնիքին, հայկական տարածքների ու կյանքերի առևտրին: Ըստ այդմ` առաջանում է հարց՝ ինչպե՞ս կարող է Հայաստանի անվտանգությամբ մտահոգ քաղաքական ուժը բարձրաձայնել թուրքական վտանգի ու սպառնալիքի մասին՝ և, իհարկե, միանգամայն համարժեք, ու գտնվել այդ սպառնալիքի իրավա-պայմանագրային բազայի մասին անվերապահ լռության դիրքում՝ արդեն բացարձակապես անհամարժեք, եթե, իհարկե, մտահոգությունն իսկապես հայկական պետականության անվտանգությունն ու պաշտպանությունն է:
Ինչպե՞ս է հնարավոր կանգնել «հակառուսականության» պաշտպանի դիրքում, լռելով հակահայկականության աղաղակող իրողության մասին, որը, համենայնդեպս, այն կնքողների համար դեռևս ուժի մեջ է: Դա վկայում է, որ Հայաստանում չկա քաղաքական դաս, և ներքաղաքական ուժերի գերակշռող մասը զբաղված է քաղաքական դասալքությանը, ոչ թե դասին բնորոշ գործունեությամբ:
Լուսանկարը՝ «Ֆոտոլուր»-ի
