Արցախի Կամավոր ազգային զեկույցը ՄԱԿ-ում. ինչով է պայմանավորված Բաքվի «հուզմունքը»

Օգոստոսի 22-ին հայտնի դարձավ, որ նախօրեին ՄԱԿ-ում որպես պաշտոնական փաստաթուղթ տարածվել է Արցախի Կամավոր ազգային զեկույցը՝ ՄԱԿ-ի «Կայուն զարգացման 2030 օրակարգում» ներառված կայուն զարգացման նպատակների իրականացման վերաբերյալ: Օրակարգը՝ կայուն զարգացման 17 նպատակներն են, որոնք՝ կոչված են վերացնելու աղքատությունն իր բոլոր ձեւերով, պայքարելու անհավասարությունների դեմ եւ լուծելու կլիմայի փոփոխության հետ կապված խնդիրները՝ «հետեւելով, որ ոչ ոք չանտեսվի»: Վերջինը հատուկ ընդգծված է նաեւ ՄԱԿ-ում ՀՀ մշտական ներկայացուցչի՝ զեկույցին կից նամակում:

Զեկույցն իրենից ներկայացնում է Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի հիման վրա ժողովրդավարական պետություն կառուցելու եւ տնտեսական, սոցիալական ու մշակութային զարգացում ապահովելու նպատակով Արցախի իշխանությունների վարած քաղաքականության վերաբերյալ համապարփակ փաստաթուղթ: Զեկույցում ներկայացված է տեղեկատվություն՝ կայուն զարգացման ոլորտներում կոնկրետ նպատակների իրականացման գործում արձանագրված առաջընթացի մասին՝ ի հեճուկս Ադրբեջանի կողմից անվտանգային լուրջ մարտահրավերների, ինչպես նաեւ Արցախի Հանրապետության բնակչության ֆիզիկական գոյության սպառնալիքների:

Այս քայլը, ինչպես կարելի էր ենթադրել, կտրուկ արձագանք է գտել Ադրբեջանում: Ըստ հարեւան երկրի ԱԳՆ մամուլի քարտուղար Լեյլա Աբդուլաեւայի՝ «ի պատասխան հայկական կողմի հերթական սադրանքի»՝ ՄԱԿ-ում Ադրբեջանի մշտական ներկայացուցչությունն արդեն իսկ պաշտոնական բողոքի նամակ է ուղղել Գլխավոր քարտուղարի անունով:

Ադրբեջանական «ուղեղային կենտրոններից» մեկի՝ Միջազգային հարաբերությունների վերլուծությունների կենտրոնի ղեկավար Ֆարիդ Շաֆիեւը, մեկնաբանելով Արցախի զեկույցը, նշել է, որ «նամակի բովանդակության համար պատասխանատու է ներկայացնող երկիրը», տվյալ դեպքում Հայաստանը: Բացի դրանից նա նշել է նաեւ, որ «ՀՀ մշտական ներկայացուցչի նամակը կարող էր պարունակել միջազգային խաղաղության եւ անվտանգության, առեւտրի, զարգացման եւ այլ հարցեր»: Վերջին պնդումը, սակայն, որոշակի հակասության մեջ է մտնում իր իսկ բերած փաստարկի հետ, համաձայն որի եղել են դեպքեր, երբ երկրները նամակ են ներկայացրել Գլխավոր քարտուղարի անունով, որոնցում գրված են եղել մշտական ներկայացուցիչների հեղինակած բանաստեղծություններ:

Շաֆիեւն իր տարակուսանքն է հայտնել նաեւ «օկուպացված տարածքներում» կայուն զարգացման վերաբերյալ՝ հաշվի առնելով տեղի ադրբեջանցի բնակչության նկատմամբ «Հայաստանի կողմից իրականացրած էթնիկ զտումները», որոնք իբր արտահայտված են ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի 4 բանաձեւերում: Բանաձեւերում, իհարկե, նման ձեւակերպումներ չկան եւ չէին էլ կարող լինել, առավել եւս հայկական կողմի գործողությունների վերաբերյալ:

Սակայն պաշտոնական Բաքվի գլխավոր նպատակն այլ էր: Դատելով Ադրբեջանի ԱԳՆ արձագանքից, ինչպես նաեւ մամուլով տարածվող գլխավոր թեզից՝ Բաքուն ցանկանում էր սեփական հասարակության շրջանում կանխարգելել փաստաթղթի սխալ ընկալումը: Թե՛ Աբդուլաեւայի մեկնաբանություններում, թե՛ փորձագետների կարծիքներում հիմնական թեզն այն էր, որ, թեեւ Արցախի կայուն զարգացման ծրագիրը տարածվել է որպես պաշտոնական փաստաթուղթ, որի վրա առկա է ՄԱԿ-ի խորհրդանիշները՝ դա չի հանդիսանում կազմակերպության պաշտոնական դիրքորոշումը եւ ՄԱԿ-ը չի ճանաչում «ապօրինի ռեժիմը»:

«Հայաստանն օգտագործում է ապօրինի անջատողական ռեժիմի անունից փաստաթղթեր տարածելու պրակտիկան ՄԱԿ-ի եւ ԵԱՀԿ-ի շրջանակներում, սակայն դա որեւէ կերպ չի արտացոլում այդ կազմակերպությունների տեսակետը», - ասել է Աբդուլաեւան:

Հետաքրքրական է, որ հայկական կողմից որեւէ ձգտում չկար դա ներկայացնելու որպես ՄԱԿ-ի դիրքորոշում: Զեկույցն ուղղակի հերթական անգամ ընդգծում է Արցախի՝ իրավական, ժողովրդավարական պետություն կառուցելու ձգտումը եւ, չնայած ճանաչված չլինելու հանգամանքին՝ հավատարմությունը համամարդկային արժեքներին եւ կայուն զարգացման նպատակներին: Ադրբեջանի ներկայացրած բողոքը նույնպես կարող է տեղ գտնել ՄԱԿ-ի փաստաթղթերի բաժնում, ինչը հավասարապես չի նշանակի որ ՄԱԿ-ը պաշտպանում է Ադրբեջանի տեսակետը, կամ առհասարակ դիրքորոշում է հայտնում Արցախի վերաբերյալ: Իրականում, պաշտոնական Բաքվի մտավախությունն այլ է. ցանկացած կառուցողական, ժողովրդավարական, իրավական գործընթաց Արցախում ուղղակիորեն հարվածում է Ադրբեջանի հեղինակությանը, որը ջանք ու եռանդ չի խնայում Արցախը ներկայացնել որպես անջատողական՝ ընդհուպ մինչեւ ահաբեկչական մարզ: Իսկ եթե դրան գումարում ենք Ադրբեջանում առկա ժողովրդավարության, մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտների մեղմ ասած անմխիթար վիճակը եւ պետական մակարդակով քարոզվող այլատյացությունը՝ ամեն ինչ պարզ է դառնում. Բաքվում խուսափում են համեմատություններից: