ԵՐԵՎԱՆ, 16 ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ: Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հարցազրույց է տվել «Ազատություն» ռադիոկայանին: «Արմենպրես»-ը ներկայացնում է հարցազրույցի սղագրության երրորդ մասը։

«Ազատություն» ռադիոկայան - Բացատրելով, թե ինչո՞ւ հնարավոր չեղավ խուսափել պատերազմից՝ Դուք մեկ ամիս առաջ Ձեր ֆեյսբուքյան էջում գրեցիք, որ եթե մինչև պատերազմը գնայիք զիջումների, մարդիկ ասելու էին՝ «Նիկոլ, դավաճան», եթե չստորագրեիք, պատերազմը սկսվելու էր: Արդյոք հենց սա՞ չէ իշխանության դերը, պարոն վարչապետ. տիրապետելով իրավիճակին, իմանալով, որ մենք պատրաստ չենք պատերազմին, կայացնել, այո, ցավոտ որոշում, այո, ստանալ դավաճանի պիտակ, այո, հնարավոր է՝ կորցնել իշխանությունը, բայց կայացնել այդ պահին ամենաճիշտ հնարավոր որոշումը և փրկել մարդկանց կյանքեր և չգնալ աղետի: Արդյոք հենց սա՞ չէ իշխանության դերը, որովհետև նրանք, ովքեր Ձեզ ասում են դավաճան, այդ ամբողջ տեղեկատվությանը չեն տիրապետում: Նրանք Գլխավոր շտաբի պետից չեն ստանում զեկուցագրեր: Դուք ստանում եք, և հենց Դուք չպե՞տք է արդյոք կայացնեիք այդ որոշումը, այդ դժվար որոշումը:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Գիտեք ինչ, նախ հուլիսին մեր բանակն անցել է մարտունակության փորձություն, և մեր բանակը մարտունակության փորձություն անցել է հաջող: Իհարկե, այնտեղ մասշտաբները չեն եղել այնպիսին, ինչպիսին եղավ հետագայում պատերազմի ընթացքում, բայց հուլիսին մեր բանակն անցել է մարտունակության որոշակի փորձություն: Ինչ վերաբերում է այդ գրառմանը, ես հետևյալն ասեմ. նույնիսկ զիջումների ճանապարհով՝ հնարավոր չէր լինելու խուսափել պատերազմից, որովհետև զիջումները, որոնք պետք է արվեին, դրանից հետո ավելի շատ զիջումներ էին պահանջվելու:

«Ազատություն» ռադիոկայան - Այսինքն՝ եթե մենք տայինք 5 կամ 7 շրջան, դա չէր կանխելու պատերազմը, ըստ Ձեզ:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Ոչ: Չէր կանխելու պատերազմը, մենք էլի կանգնելու էինք պատերազմը Ձեր ասած՝ ավելի վատ կետից շարունակելու անհրաժեշտության առաջ:

«Ազատություն» ռադիոկայան - Խաղաղապահներ չէի՞ն գալու այդ պարագայում:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Փաստ չէ, որ խաղաղապահները գալու էին այդ պարագայում: Ամենևին փաստ չէ: Ո՞վ է ասել, որ խաղաղապահները գալու էին այդ պարագայում: Կամ եթե խաղաղապահները գալու էին, եկել են արդեն խաղաղապահները, մենք Խծաբերդ-Հին Թաղերում խուսափեցի՞նք պատերազմից, խուսափեցի՞նք մարտական գործողություններից: Այնտեղ են չէ՞ խաղաղապահները: Բա ինչո՞ւ չենք խուսափել մարտական գործողություններից: Եվ, իմիջիայլոց, ասեմ՝ խաղաղապահների հետ կապված ամեն ինչ այդքան պարզ չէ, որովհետև խաղաղապահների ամենատարբեր կոնֆիգուրացիաները կարող էին ամենատարբեր ռեակցիաներ առաջացնել տարածաշրջանում, և որոշակի կոնֆիգուրացիաներով խաղաղապահների հայտնվելը կարող էր ավելի մեծ պատերազմ առաջացնել մեր տարածաշրջանում:

«Ազատություն» ռադիոկայան - Պարոն վարչապետ, Դուք մի քանի անգամ հայտարարել եք, որ պատերազմի ընթացքում հայկական կողմը կռվել է մինչև այն կետը, երբ իմաստ ուներ կռվել: Այդուհանդերձ, Գլխավոր շտաբի պետը նույն իր պարզաբանման մեջ գրել է, որ պատերազմի 4-րդ օրը Անվտանգության խորհրդի նիստի ժամանակ ներկայացրել է մեր կորուստները, ստեղծված իրադրության վերաբերյալ գնահատական և, ըստ էության, ասել, որ 2-3 օրվա ընթացքում անհրաժեշտ է միջոցներ ձեռնարկել՝ պատերազմը կանգնեցնելու համար: Չկա՞ հակասություն արդյոք այստեղ:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Ոչ:

«Ազատություն» ռադիոկայան - Գլխավոր շտաբի պետն ասում է՝ 4-րդ օրն ասում է՝ պետք է կանգնեցնենք, Դուք ասում եք՝ մենք կռվել ենք մինչև վերջին հնարավոր կետը, այսինքն՝ 44 օր:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան  -  Տեսեք, կանգնեցնելու հնարավորությունները, կանգնեցնելու ուղղությամբ տարվել են համապատասխան աշխատանքներ: Դուք մոռանում եք, որ եղել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ երկրների նախագահների հայտարարություն: Եղել է հոկտեմբերի 10-ի Մոսկվայի հայտարարությունը հրադադարի մասին: Դրանից հետո եղել է Ֆրանսիայի նախագահի միջնորդությունը հրադադարի մասին: Դրանից հետո եղել է Միացյալ Նահանգների նախագահի հայտարարությունը հրադադարի մասին: Այդ ընթացքում դիվանագիտական միջոցներ են ձեռնարկվել: Այդ ընթացքում ես խոսել եմ ցավոտ փոխզիջումների գնալու պատրաստակամության մասին: Անվտանգության խորհրդի նիստ եմ հրավիրել և ասել եմ, որ պատրաստվում եմ այսպիսի առաջարկներ անել՝ պատերազմը կանգնեցնելու համար: Հրավիրել եմ քաղաքական արտախորհրդարանական ուժերի ներկայացուցիչներին: Այսինքն՝ այդ բոլոր առաջարկներն արվել են, այդ բոլոր միջոցները ձեռնարկվել են, և այս քննարկումների համատեքստում նորից պարզվել է նույնը՝ որ այն, ինչ ընդունելի է դառնում Հայաստանի համար, այսինքն՝ Հայաստանը պատրաստ է ընդունել, Ադրբեջանը չի ընդունում, չի ընդունել:

Եվ տեսեք՝ այն, ինչ նոյեմբերի 9-ից հետո համարվում է դավաճանություն, այստեղ էլ հակասություն կա այդ մեղադրանքի մեջ: Որովհետև մի դեպքում ասվում է՝ Աղդամը, Քելբաջարը, Լաչինը հանձնելու թուղթ ստորագրելը դավաճանություն է, մյուս կողմից ասվում է՝ ինչո՞ւ ավելի շուտ դա չէր արվում: Եվ ընդհանրապես այդ մեղադրանքների ներքին հակասությունները շատ կարևոր է պարզաբանել: Այսինքն՝ պատերազմը կանգնեցնելու համար Լաչինը, Քելբաջարը, Աղդամը հանձնելը սխալ էր, բայց Ֆիզուլին, Ջաբրաիլը, Զանգելանը, Կուբաթլին հանձնելը ճիշտ կլիներ: Այդ բոլոր փորձերն արվել են: Այդ բոլոր փորձերն արվել են:

«Ազատություն» ռադիոկայան - Բայց Դուք նաև պարզաբանել էիք, որ փորձերի մեծ մասը տապալվել են ի սկզբանե, քանի որ Շուշին էին պահանջում: Եվ ի սկզբանե խոսքը գնում էր այնտեղ բնակչության տեղափոխման մասին, ոչ թե քաղաքը ռազմական առումով հանձնելու: Եթե Դուք պատերազմի 4-րդ օրը գիտեիք, որ մենք պարտվում ենք, և Գլխավոր շտաբի պետը զեկուցում էր, տրամաբանակա՞ն չէր՝ գնալ այդ որոշմանը և, այո՛, թեկուզ բնակչությանը, համաձայնության գալ:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Դրանից հետո մենք որոշակի միջոցներ ենք ձեռնարկել: Միջոցներ ենք ձեռնարկել մեր սպառազինությունը համալրելու ուղղությամբ, զենք ձեռք բերելու ուղղությամբ, զենք ներկրելու ուղղությամբ: Մենք միջոցներ ենք ձեռնարկել կոնկրետ, որպեսզի սպառազինության, տեխնիկայի կորուստները համալրվեն: Եվ սպառազինության և տեխնիկայի կորուստները համալրվել են որոշակիորեն: Այսինքն՝ եղել է տրամաբանությունը հետևյալ կերպ. ինչ-որ մի տեղ կանգնեցնել պատերազմը, որը հնարավորություն կտա մեզ հնարավորինս բարենպաստ վիճակում լինել: Ես էլի եմ ասում՝ պատերազմը կանգնեցնելու ձևը և՛ ռազմական գործողությունների մեկնարկից առաջ, և՛ հետո, ըստ էության, հանձնվելն էր: Ես դրան չեմ համաձայնվել:

«Ազատություն» ռադիոկայան - Բայց չէ՞ որ Դուք գիտեիք, որ մենք պարտվելու ենք այդ պատերազմը: Ձեզ զեկուցել էին այդ մասին:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Ես չգիտեի: Ոչ: Խոսքը դրա մասին չէ: Այդ զեկույցներից հետո արվել են կոնկրետ գործողություններ՝ սպառազինության, տեխնիկայի ձեռքբերման ուղղությամբ: Այդ զեկույցներից հետո արվել են կոնկրետ գործողություններ:

«Ազատություն» ռադիոկայան - Դուք կարծում էիք՝ դա բավարա՞ր կլիներ իրավիճակ փոխելու համար:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Մենք ամեն ինչ արել ենք՝ իրավիճակը փոխելու համար:  Մենք ամեն ինչ արել ենք՝ իրավիճակը փոխելու համար:

«Ազատություն» ռադիոկայան - Պարոն վարչապետ, երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը, պաշտպանության նախկին նախարար Սեյրան Օհանյանը ասում են՝ նույնիսկ այս պայմաններում հնարավոր էր չպարտվել: Ի՞նչ եք կարծում՝ հնարավո՞ր էր:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Շատ կարևոր հարց եք տալիս: Եկեք արձանագրենք: Եկեք արձանագրենք, որ բոլորն ընդունում են, որ այս իրավիճակում հնարավոր էր չպարտվել: Եվ Դուք մեր ընդդիմախոսների հարցադրումներով պատասխանեցիք Ձեր հարցին: Այսինքն՝ եթե իրենք էլ են ասում, որ հնարավոր էր չպարտվել, մենք էլ ենք վերլուծել, որ հնարավոր է չպարտվել, և եթե հնարավոր է չպարտվել, ուրեմն պետք չէ հանձնվել: Այսինքն՝ այս հարցը, հույս ունեմ, արանքից դուրս եկավ:

Հիմա՝ չպարտվելու կոնտեքստում այսպիսի մի մեղադրանք են առաջադրում, ասում են, որ ես եկել եմ և բանակը գլխատել եմ: Բանակում ոչ մի նոր մարդ չի հայտնվել: Ոչ մի նոր մարդ: Բոլոր այն մարդիկ, ովքեր բանակում իմ վարչապետության օրոք զբաղեցրել են բարձր պաշտոններ, նրանք բոլորը եղել են բարձրաստիճան զինվորականներ: Բոլորը՝ առանց բացառության որոնք իրենց ամբողջ կյանքն անցկացրել են բանակում: Իմ նշանակած Գլխավոր շտաբի առաջին պետը նախկինում եղել է Գլխավոր շտաբի պետի տեղակալ, եղել է բանակային կորպուսի հրամանատար, օպերատիվ բաժնի պետ: Իմ նշանակած Գլխավոր շտաբի երկրորդ պետը հեղափոխությունից առաջ եղել է Գլխավոր շտաբի պետի առաջին տեղակալ:

Մեր իշխանության օրոք որոշակի կադրային փոփոխություններ են տեղի ունեցել նաև Պաշտպանության բանակում: Պաշտպանության բանակի նոր հրամանատար նշանակվել է այն մարդը, ով նախկին հրամանատարի հենց ազատման պահին եղել է Պաշտպանության բանակի հրամանատարի առաջին տեղակալ: Այսինքն՝ բանակում մեր իշխանության օրոք ոչ մի նոր մարդ չի հայտնվել: Ոչ մի նոր մարդ: Եվ բոլոր պաշտոնյաները, ովքեր գործում են, բոլորը՝ Պաշտպանության բանակի այսօվա հրամանատարը նախկինում եղել է Պաշտպանության բանակի հրամանատարի տեղակալ: Մեր իշխանության օրոք բանակում ոչ մի նոր մարդ չի հայտնվել, և մարդիկ են ղեկավարում բանակը, ովքեր, ըստ էության, բանակի ակունքներից են գալիս:

«Ազատություն» ռադիոկայան - Եթե թույլ կտաք, վերջին հարցը, պարոն վարչապետ: Հիմա Արցախի պաշտպանությամբ, ըստ էության մի մասով զբաղվում է ռուսական կողմը: Բնակարանների, լույսի, ջրի հարցերով ևս ռուսական կողմն է զբաղվում:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Կներեք՝  ո՞վ է այդպիսի բան ասել:

«Ազատություն» ռադիոկայան - Մենք տեսնում ենք դա ամեն օր, օրինակ, զեկույցներից, բնակարաշինությունից:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Կներեք, Հայաստանի կառավարությունը Արցախում ծրագրեր իրականացնելու արդեն 8 որոշում է կայացրել, տասնյակ միլիարդավոր դրամներ է հատկացրել՝ Արցախի բնականոն կյանքը վերականգնելու համար: Այդ կառավարության նիստերը հեռարձակվում են, չէ՞: Նորմալ է, որ աջակցեն հոսանքի և ամենատարբեր հարցերով, ոչ մի տարօրինակ բան չկա: Բայց ասել, որ զբաղվում են ռուս խաղաղապահնե՞րը:

«Ազատություն» ռադիոկայան – Չէ, խոսքը միայն դրա մասին չէ, եթե թույլ կտաք՝ ավարտեմ: Միջազգային հայտնի փորձագետները, օրինակ, ասում են, որ այս իրավիճակում Արցախը դարձել է ռուսական դե ֆակտո անկլավ կամ ասում են՝ ռուսական պրոտեկտորատ: Կոնկրետ հայտնի փորձագետների մասին է խոսքը: Դուք ինչպե՞ս եք տեսնում Արցախի ճակատագիրը, ապագան և Հայաստանի դերը դրանում:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Ես արդեն ասացի, որ բանակցային գործընթացով պետք է այդ խնդիրը լուծվի: Բանակցային գործընթացով պիտի այդ խնդիրը լուծվի:

«Ազատություն» ռադիոկայան - Հայաստանը շարունակելո՞ւ է լինել Արցախի անվտանգության երաշխավորը: 

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Այո, իհարկե, շարունակելու է: Եվ դրա համար Հայաստանի Հանրապետությունը պետք է լինի կայուն և զարգացող պետություն: Այսինքն՝ դրա համար մենք պետք է մեր ներքին անվտանգությունն ապահովենք, մեր սահմանների անձեռնմխելիությունն ապահովենք, որպեսզի դա լինի ոչ միայն հայտարարություն, այլև իրողություն: Եվ, էլի եմ ասում, անվտանգությունը միայն ֆիզիկական անվտանգությունը չէ, որն ամենակարևորն է, բնականաբար: Սոցիալական անվտանգությունն էլ է կարևոր: Տնտեսական անվտանգությունն էլ է կարևոր:

Հայաստանի կառավարությունն ամեն օր կայացնում է որոշումներ, ամեն օր չէ, համենայնդեպս, շատ հաճախ: Ես  վիճակագրությունը նայել եմ՝ այս ընթացքում տասնյակ որոշումներ են կայացվել, որոնք ուղղված են եղել Արցախի բնականոն կյանքի վերականգնմանն ու ապահովմանը: Ժողովրդագրական անվտանգությունը նույնպես խնդիր է, ճի՞շտ է, և այսօր միջոցներ են ձեռնարկվում, որպեսզի մարդիկ վերադառնան Արցախ, և այդ ջանքերը շարունակելու են գործադրվել:

Արդեն ասացի՝ բազմաթիվ ծրագրեր ենք իրականացրել, որոշումներ ենք ընդունել, որոնք բոլորը չէ, որ վերաբերում են միայն Արցախին: Բայց նաև վերաբերում են նաև Արցախին: Մասնավորապես, զոհված զինծառայողների ընտանիքներին սոցիալական երաշխիքների վերաբերյալ, և այլն, և այդպես շարունակ, որոնց շահառուները նաև Արցախի բնակիչներ ու քաղաքացիներ են, բնականաբար: Եվ էլ չեմ ասում, որ Արցախում կա իշխանություն, կառավարություն, որի հետ մենք սերտորեն համագործակցում ենք:

«Ազատություն» ռադիոկայան - Պարոն վարչապետ, Դուք թվարկեցիք, որ Պաշտպանության բանակում, Պաշտպանության նախարարությունում կադրային էական փոփոխություններ չեն եղել: Դրան զուգահեռ՝ Դուք մշտապես հայտարարում եք, որ այնտեղ եղել է կոռուպցիա, կոնկրետ անուն եք տվել կամ ակնարկել եք, ներողություն, ավելի ճիշտ, որ եղել է մի քանի միլիարդ դրամի կոռուպցիոն գործարք, որը, ըստ էության, վերաբերում էր Մովսես Հակոբյանին: Դուք հենց Մովսես Հակոբյանին պաշտոնի եք նշանակել, պարոն վարչապետ: Եթե այդ մարդուն համարում էիք պոտենցիալ կոռուպցիոներ և ոչ միայն նրան՝ նրա օրինակով այլոց, ինչո՞ւ եք թողել այդ մարդկանց պաշտոնների և նոր պաշտոններ տվել:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Լավ հիշեցրիք, որովհետև երբ ես թվարկում էի իմ իրականացրած կադրային փոփոխությունները, պետք է արձանագրեմ, որ Գլխավոր շտաբի պետի պաշտոնից ազատվելուց հետո 2018 թվականի մայիսի դրության Գլխավոր շտաբի պետի պաշտոնն զբաղեցրած անձը նշանակվել է Գլխավոր ռազմական տեսուչ, որն էլի ռազմական ոլորտի կարևորագույն պաշտոններից մեկն է: Համենայնդեպս՝ առաջին երեք կարևորագույն պաշտոններից մեկը: Եվ, ըստ էության, այս մոտեցումը ցուցաբերվել է, ես չասացի, որ էական փոփոխություններ չեն եղել, կադրային էական փոփոխություններ եղել են, ես ասացի, որ նոր մարդ չի բերվել բանակ, և ընդամենը տեղի է ունեցել առաջխաղացում, ինչը ցանկացած բանակում նորմալ և բնականոն երևույթ է: Ես նկատի ունեմ՝ բանակում, այսպես ասած, օտար մարդիկ և օտար մարմին չի ներդրվել, չի ներմուծվել: Սրա մասին է խոսքը:

Ինչ վերաբերում է կոնկրետ անձանց, ես խոսել եմ կոնկրետ դեպքի մասին, որի վերաբերյալ կա քրեական գործ, և ընթանում է քննություն: Խնդիրն այն է, որ Ձեր նշած պաշտոնյան իր ասուլիսում հայտարարություն էր արել, թե ժամանակին իրեն  ինչ-որ գնման համար առաջարկել են ատկատ, և ինքը հրաժարվել է այդ մի գործարքից: Հարցը հետևյալն է՝ այս պարագայում չաշխատող զենքը ձեռք բերելու համար առաջարկվե՞լ է ատկատ, թե՞ չի առաջարկվել: Եթե չի առաջարկվել, ինչո՞ւ է այդ զենքը գնվել: Դրա հետ կապված կա քրեական գործ,  և քրեական գործը պիտի տա պատասխանը: Ես չեմ կարող դատավճիռ կայացնել, որ այս ինչ մարդը կոռուպցիոներ է, այս ինչ մարդը կոռուպցիոներ չէ: Դատավճիռ պետք է կայացվի քրեական գործի արդյունքում:

Բայց նաև հասկանալով իրադրության նրբությունը՝ ես շատ կարևոր եմ համարել, որպեսզի բանակում ցնցումային երևույթներ տեղի չունենան: Ցնցումներ տեղի չունենան: Որպեսզի բանակն իր բնականոն զարգացումը շարունակի և ապահովի: Սրա մասին է խոսքը: Որովհետև նույն տրամաբանությամբ՝ ես չեմ կարող կամ որևէ մեկը չի կարող երաշխավորել, որ 2018 թվականից հետո Զինված ուժերում աշխատել են բացառապես չկոռումպացված անձինք: Չի կարող որևէ մեկը դա երաշխավորել: Բայց դա ի՞նչ է նշանակում: Նշանակում է՝ բոլորին պետք էր աշխատանքից ազատե՞լ այն կանխավարկածով, որ իրենք աշխատել են այդպիսի միջավայրում: Իհարկե՝ ոչ: Բոլորին ազատելուց հետո ո՞ւմ էր պետք նշանակել նրանց տեղը:

«Ազատություն» ռադիոկայան - Մովսես Հակոբյանի ասուլիսի թեման շարունակելով՝ նա մի պնդում արեց, որ Դուք պատերազմի սկզբում հրահանգել եք դադարեցնել զորակոչը և միայն կամավորներին ուղարկել ռազմաճակատ: Եվ ասում էր՝ կա ձայնագրություն, մարդիկ ունեն, երեկ իրավապահներն ասացին, որ կարծես նման բան չի ներկայացվել: Ամեն դեպքում՝ Ձեր պատասխանը դրան:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Ես դրան անդրադարձել եմ: Դա կատարյալ անհեթեթություն է: Կատարյալ անհեթեթություն է: Կա ձայնագրություն, թող հրապարակեն: Ախր հասկանում եք, այս լրատվական մանիպուլյացիան, թե կա ձայնագրություն: Կա ձայնագրություն՝ հրապարակեք: Հիմա էլ քրեական գործ է հարուցված: Չեք ուզում հրապարակեք, տարեք, տվեք, թող կցեն քրեական գործի նյութերին, քննեն: Լավ, չեք վստահում նախաքննությանը, հրապարակեք: Ասուլիս արեք, միացրեք ձայնագրությունը, թող բոլորը լսեն, թե այդ ինչի մասին է խոսքը: Ես, բնականաբար, այդպիսի որոշում չեմ կայացրել և չէի կարող կայացնել:

«Ազատություն» ռադիոկայան - Պարոն վարչապետ, Դուք ևս շատ եք անդրադարձել, որ այս պատերազմի ընթացքում մեր պարտության պատճառներից մեկը դավաճանության դեպքերն են եղել: Ես ուզում եմ իմանալ՝ ինչո՞ւ մենք մինչ օրս, պատերազմի ավարտից բավական ժամանակ է անցել, չունենք տվյալներ, քրեական գործեր, անուններ մարդկանց մասին, ովքեր կարևոր դերակատարում են ունեցել այս պարտության մեջ՝ իրականացնելով դավաճանություն: Պատերազմի սկզբում հայտնի դարձավ մի դեպքի մասին, բայց հանրությունը կարծես դեռ հարցեր ունի, ասում է՝ լավ, Դուք ասում եք՝ կան դավաճաններ, ասեք՝ ովքե՞ր են այդ մարդիկ, և իրավական գործընթաց ձեռնարկեք:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Գիտեք, օրինակ, ես վերջին շրջանում շատ հանդիպումներ եմ ունենում զոհված զինվորների, անհետ կորած զինվորների, գերեվարված զինվորների հարազատների հետ, և նրանք դրվագներ են պատմում, որոնք իսկապես պետք է արժանանան լրջագույն քննության: Երեկ, օրինակ, այդպիսի մի հանդիպում ավարտվել է նրանով, որ զինվորների հարազատները հաղորդում են ներկայացրել հանցագործության մասին, և Քննչական կոմիտեի ներկայացուցիչները այդ հաղորդումը պետք է ընդունեին, և սկսվեր քննություն: Եվ կան նաև հրապարակային վկայություններ: Հրապարակային վկայություններ այն մասին, որ պատերազմի ընթացքում ինչ-որ մարդիկ շրջել են՝ զորքերով և ասել են, որ կռվելն իմաստ չունի, որովհետև հողերը հանձնված են, հողերը վաճառված են:

Այս բոլոր երևույթները պետք է արժանանան քննության և արժանանում են քննության: Այլ բան, որ հիմա, էլի եմ ասում, շատ մեծ ուժեր են կենտրոնացած, այդ թվում՝ Քննչական մարմինների, անհայտ կորած զինվորների, զոհված զինվորների ճակատագրերը պարզելու ուղղությամբ: Եվ ես լիարժեք կիսում եմ այն կարծիքը, որ այս ամբողջ պատմությունը պետք է համապարփակ քննության ենթարկվի, և հանրությունը պետք է ունենա ամբողջական պատասխաններ: Եվ, իմիջիայլոց, ես նաև այդպիսի կասկածներ ունեմ, որ ոմանք փորձում են պրոցեսները զարգացնել այն ուղղությամբ, որ որոշ ճշմարտություններ բացահայտելու և հանրության համար պարզաբանելու հնարավորություն ընդհանրապես չլինի: Սա նույնպես շատ կարևոր նրբերանգ է: Նույնպես շատ կարևոր նրբերանգ է, որի վրա ես Ձեր և հանրության ուշադրությունը ուզում եմ հրավիրել:   

«Ազատություն» ռադիոկայան - Դուք կարո՞ղ եք ասել, արդյոք, կա՞ն բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, ովքեր հիմա մեղադրվում են դավաճանության մեջ: Գեներալներ, բանակի ներկայացուցիչներ, գուցե ոչ զինվորական, բայց այլ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Արդեն խոսվել է նրա մասին, որ եղել են դեպքեր, երբ հրաման, առաջադրանք չի կատարվել, և այդ առաջադրանքի չկատարումը՝ կոնկրետ ուղղությամբ, կոնկրետ օրը, կոնկրետ օպերացիայի ժամանակ, ճակատագրական նշանակություն է ունեցել պատերազմի հետագա ողջ ընթացքի համար: Եվ երեկ, օրինակ, իմ նշած հաղորդման մեջ, որ անհետ կորածների հարազատները ներկայացնում էին, այո, շոշափվում է նաև գեներալի անուն-ազգանուն: Եվ այլ դրվագով նույնպես այդ նույն գեներալի անուն-ազգանունը շոշափվում է: Բայց ես պնդում չեմ անի, որովհետև հանգամանքները պետք է պարզվեն:

Ես Ձեզ ասեմ նաև՝ ի՞նչ դրվագի մասին է խոսքը: Դու համացանցում թերևս տեսել եք այն դրվագը, երբ զորամաս է անցնում ադրբեջանցիների վերահսկողության տակ, և այդ զորամասում մենք տեսնում ենք՝ տանկերը կանգնած են, արկերը տեղում են, զենք-զինամթերքը տեղում է, բայց զինվորներ չկան: Այս դրվագը պետք է պարզաբանվի, թե ոնց է պատահել: Ուրիշ բան, երբ մարտ է տեղի ունենում, և մարտի արդյունքում կարող է լինել ինչպես հաղթանակ, այնպես էլ պարտություն: Բայց ինչպե՞ս է պատահում, որ անվնաս զորամասն անցնում է հակառակորդին: Ընդ որում՝ տանկերը կանգնած, հրանոթները կանգնած, ֆագոտները տեղում, զենք- զինամթերքը տեղում: Սա հարց է, որի պատասխանը պետք է տրվի, չէ՞: Այս դրվագի տակ չի կարող ինչ-որ մի սխալ տեղի չունենալ:

Ես ձեզ կարող եմ մի բան 100 տոկոսով հավաստիացնել. ես այդպիսի հրաման, որևէ մեկը՝ որևէ մեկը չեմ կարող ասել, համենայնդեպս այն շրջանակից, որը ես գիտեմ, որևէ մեկն այդպիսի հրաման չի տվել, որ զորամասը զենք-զինամթերքով թողեք հակառակորդին: Բայց ո՞վ է թողել: Ինչ-որ մեկը որոշում կայացրել է, չէ՞: Մենք գիտենք՝ ով է այդ ինչ-որ մեկը: Եվ այդ դրվագով պետք է տեղի ունենա քննություն: Այդ դրվագի քննությունն ինչի՞ կբերի, և հանցանքը կամ արարքն ինչպե՞ս կորակվի՝ պետական դավաճանություն, չգիտեմ, զինվորական երդման խախտում, ի՞նչ կոնկրետ որակում կստանա, դա ուրիշ հարց է, բայց այդ տեսարանն ակնհայտ է: Եվ այսպիսի տեսարաններ էլի կան:

«Ազատություն» ռադիոկայան - Այդ զենքերը Բաքվում էին ցուցադրվում օրեր առաջ:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Այո: Այդ զորամասը՝ զենք-զինամթերքով, ինչպե՞ս է հայտնվել իրենց մոտ, որովհետև ասում եմ՝ այնտեղ, այդ տեսանյութերի մեջ մարտի որևէ հետք չկա: Այսինքն՝ չկար, որ ինչ-որ բան այրվում է, ինչ-որ բան ավերվել է: Այս հարցը պետք է պատասխան ստանա՞, թե՞ չէ: Եվ ի՞նչ կապ ունի դա այն դրվագների հետ, որ առաջնագծից եկած կամավորները, չէ՞, հարցազրույց են տալիս, պատմում, ասում են՝ մեզ գալիս, ասում էին, որ մի կռվեք, անիմաստ է այս կռիվը: Այդպիսի փաստի առիթով, ես նախկինում հայտարարել եմ, քրեական գործ հարուցվել է դեռևս հոկտեմբեր ամսին:

«Ազատություն» ռադիոկայան - Պարոն վարչապետ, Դուք մի քանի անգամ ասել եք, որ Դուք չեք մարտ վարել, բնականաբար, և մարտական հրահանգները տվողը Դուք չէիք: Բայց ասում են, որ, օրինակ, Ձեր կողմից եղել է հրահանգ՝ վերցնել Լելե Թեփե բարձունքը, որը 2016-ին Սերժ Սարգսյանի իշխանության ժամանակ կորսվեց:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Իմ կողմից նման հրահանգ չի եղել՝ վերցնել Լելե Թեփե բարձունքը:

«Ազատություն» ռադիոկայան - Դուք երբևէ տվե՞լ եք որևէ մարտական գործողության հրահանգ:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Ես որևէ մարտական գործողության հրահանգ չեմ տվել: Եվ, իմիջիայլոց, շատ կարևոր դրվագ, որը կապ ունի Ձեր նախորդ հարցերից մեկի հետ: Եղել է դեպք, երբ կոնկրետ իրադրությունը լուծելու շուրջ եղել է խորհրդակցություն զինվորականների մասնակցությամբ, և, կարծիքներ լսելով, եկել ենք եզրահանգման, որ պետք է այսպիսի գործողություն իրականացնել: Եվ այդ գործողությունն է, որը ճակատագրական նշանակություն պետք է ունենար, բայց այդ գործողությունը հաջողության չի հասել առանցքային ստորաբաժանումներից մեկի կողմից առաջադրանքի կատարման ուղղությամբ գործողություններ չանելու պատճառով: Հիմա պատճառաբանվում է, որ հրամանատարը վիրավորվել է, հետո վարկածներ կան, որ իրականում ոչ թե վիրավորվել է, այլ ինքն իրեն է վիրավորել: Այս հանգամանքները պետք է պարզվեն, բայց որ ես ասեմ՝ այ, գնացեք, այս ինչ գործողությունն այս ինչ ձևով...: Ես քաղաքական խնդիր եմ ձևակերպել: Բայց ես ռազմական գործողությունների մանրամասներին, բնականաբար, չեմ միջամտել՝ նաև դրա լիազորությունը չունենալու բերումով, նաև պատեհ չհամարելով:    

«Ազատություն» ռադիոկայան - Պարոն վարչապետ, մենք Բաքվի զորահանդեսին անդրադարձանք: Այնտեղ ելույթներում Ադրբեջանի նախագահը խոսեց տարածքային նկրտումների մասին, որոնք նախկինում էլ էին արվել, բայց այս զորահանդեսի ֆոնին բավական մեծ արձագանք գտան: Խոսքը Զանգեզուրի, Երևանի, Սևանի մասին է, որոնք նա համարում է ադրբեջանական տարածքներ: Ո՞րն է մեր գործողությունն այս պարագայում:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Իմիջիայլոց, ես մոռացա պատասխանել հետևյալ մի կարևոր հարցի, որովհետև մինչև վերջին օրը, նախավերջին օրը ընդհանուր գնահատականը եղել է այն, որ պատերազմը, այնուամենայնիվ, չի սկսվի:

«Ազատություն» ռադիոկայան - Ո՞ւմ  կողմից:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Մեր, նաև ռազմաքաղաքական մարմինների, ինստիտուտների կողմից մինչև ամենավերջին օրը պատերազմի հավանականությունը բարձր չի գնահատվել: Սա էլ է շատ կարևոր հանգամանք:

«Ազատություն» ռադիոկայան - Բայց չէ՞ որ մենք ունենք Գլխավոր շտաբի պետի հայտարարությունը, որ հունիս ամսին իր նշանակումից հետո ասել է՝ սպասվում է պատերազմ, որին մենք պատրաստ չենք:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Գիտեք, պատերազմ սպասվում է միշտ: Վերջին 15 տարվա ընթացքում կամ 10 տարվա ընթացքում բոլոր զեկույցներում եղել է, որ պատերազմը սպասվում է: Եվ «պատերազմին պատրաստ չենք» արտահայտությունն այնքան էլ կոռեկտ արտահայտություն չէ: Որովհետև Զինված ուժերն ունենում են կիրառման պլան, և Զինված ուժերը միշտ պետք է պատրաստ լինեն պատերազմին: Որովհետև եթե Զինված ուժերը պատրաստ չեն պատերազմի, ուրեմն իրենց գոյությունն անիմաստ է:

«Ազատություն» ռադիոկայան - Խոսքն ուժերի հարաբերակցության խախտված լինելու մասին է, քանի որ Թուրքիան ևս միացել էր:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Այո, բայց միշտ էլ կոնցեպտը եղել է այն, որ սահմանափակ ուժերի արդյունավետ կիրառմամբ պետք է լուծել անվտանգության խնդիրը: Եվ ես երբեք չեմ լսել գնահատական, որ դա հնարավոր չէ, երբեք չեմ լսել գնահատական: Նաև Ձեր հարցին ի պատասխան, Դուք ինքներդ ասացիք, որ մեր ընդդիմախոսները նույնպես ասում են, որ այդ հաղթանակը հնարավոր էր: Եվ մենք ելել ենք այն տրամաբանությունից, որ եթե հաղթանակը հնարավոր է, հաղթանակ ասելով՝ այսինքն՝ հակառակորդին կանգնեցնելը և հակահարված տալը հնարավոր է, ուրեմն հանձնվելու անհրաժեշտություն չկա: Եվ ես կարծում եմ, որ դա ճիշտ մոտեցում է:

«Ազատություն» ռադիոկայան - Ամենավերջին հարցը՝ Բաքվի հետ կապված: Ամեն դեպքում Ադրբեջանի նախագահն այդ շքերթում հայտարարեց Զանգեզուրի, Սևանի, Երևանի, իր ձևակերպմամբ, ադրբեջանական տարածքներ լինելու մասին: Այս հայտարարության ֆոնին մենք տեսնում ենք Երևանում Ձեր քաղաքական ուժի ներկայացուցիչները խոսում են Թուրքիայի, Ադրբեջանի հետ հարաբերությունները բարելավելու մասին: Չկա՞ այստեղ պատկերացումների հակասություն: Նրանք խոսում են մեր մայրաքաղաքի գրավման մասին, մենք պատասխանում ենք, որ պիտի հարաբերություն բարելավենք:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Գիտեք, այդ հարցը և դիլեման միշտ էլ եղել է: Միշտ էլ եղել է: Ադրբեջանի այդ հայտարարությունը նորություն չէ: 15 տարի է, 10 տարի է՝ առնվազն դրա մասին հայտարարում են: Ինչի՞ են բանակցություններ գնացել այդ պարագայում: Եվ էլի, տեսեք՝ անընդհատ մենք ընկնում ենք հակասությունների մեջ: Մի կողմից, ասվում է, որ իրենք խոսում էին Ղարաբաղի հարցը ռազմական ճանապարհով լուծելու մասին, բա Դուք ինչո՞ւ չէիք գնում բանակցությունների և հարաբերությունները կարգավորելու: Հիմա էլ ասում են, որ նրանք խոսում են Երևանի և Զանգեզուրի մասին, բա ինչո՞ւ ենք խոսում հարաբերությունները կարգավորելու մասին: 

Այսինքն՝ տեսեք, անընդհատ այս հակասություններն են: Ընդ որում, դրանք անհատական կամ խմբային հակասություններ չեն, այդ հակասությունները, կարծում եմ, մեր հանրային ընկալման և հանրային-քաղաքական ընկալման մեջ գոյություն ունեցող հակասություններ են: Այսինքն, մի դեպքում մենք ասում ենք՝ ինչո՞ւ չենք գնացել-բանակցել և ինչո՞ւ հարաբերությունները չենք կարգավորել, մյուս դեպքում ասում ենք՝ ինչո՞ւ ենք խոսում հարաբերությունները կարգավորելու և բանակցությունների մասին: Եվ եթե շատ, այսպես ասած, խորը վերլուծենք, կտեսնենք, որ մեր խնդիրները երևի թե առաջանում են այս հայեցակարգային մակարդակում մեր անելիքները չճշգրտելու արդյունքում և հետևանքով: Հետևաբար, թերևս մեր առաջիկա կարևոր անելիքը մեր ապագայի մասին մեր պատկերացումները և այդ ապագային հասնելու գործիքակազմը ճշգրտելն է: Որը, կարծում եմ, այսօր ամենակարևոր անելիքն է, որ պետք է անենք: 

«Ազատություն» ռադիոկայան - Շատ լավ: Շնորհակալ եմ: