Դերասանուհի եւ ռեժիսոր Լիլի Էլբակյանի աշխատանքային գրաֆիկը չափազանց հագեցած է, զրույցի համար մի քանի ամիս շարունակ պայմանավորվել ենք, մինչեւ կարողացավ ժամանակ գտնել: Իսկ սպասել նրա հետ հանդիպմանն իսկապես արժեր. խոսեցինք «Չնչիկ» ֆիլմի, իր մրցանակի, ընտանիքի ու մշակութային կարեւոր արժեքների մասին:- Ինչպիսի՞ զգացողություն է «Չնչիկ» ֆիլմի համար 13 տարի անց լավագույն դերասանուհու տիտղոսը ստանալ «Անահիտ» մրցանակաբաշխությունում:
- Մրցանակներ չեմ սիրում, մրցույթների ամբողջ կյանքում չեմ մասնակցել, եթե, իհարկե, թատրոնից ինձ չեն ներկայացրել: Պարտվողի զգացողությունն ինձ համար չէ, չեմ սիրում զիջել: Համարում եմ՝ մարդուն կամ սիրում են ու գնահատում, կամ էլ՝ ոչ: Դա իմ առաջին դերն էր ֆիլմում եւ սերը կինոյի նկատմամբ այդպես սկսվեց: Խանդավառությամբ էր արված ֆիլմն ու շատ անկեղծ, եւ ուրախ եմ, որ հանձնաժողովը գնահատեց: Անգամ չգիտեի, որ այդ անվանակարգում ներկայացված եմ. ռեժիսոր Արամ Շահբազյանն ասաց, որ վաղը միասին պետք է ներկայանանք մրցանակաբաշխությանը: Նա շատ պարզ մարդ է ու այդպես էլ ապրում է, իրեն շատ եմ սիրում, բայց չի հասկանում, որ ամբողջ կյանքս պլանավորած է:
- Բազմիցս եք ասել, որ Ձեզ համար «Չնչիկը» յուրահատուկ է, ինչո՞վ է առանձնանում ու ինչո՞ւ է այդքան կարեւոր:
- Մինչ այդ ես չգիտեի, թե ինչ է լավ կինոն, արտադրական գործընթացի մասին է խոսքը: Պրոֆեսիոնալների թիմ էր աշխատում, ու այդ մեծ կառույցի մի մասը լինելը շատ հետաքրքիր էր: Առաջին դերս էր, ու բոլորն ինձ վերաբերվում էին ինչպես հոլիվուդյան դերասանուհու՝ մեկը մազերս էր սարքում, մյուսը հագուստով զբաղվում (ծիծաղում է,-հեղ.): Այդ աստղային վիճակն, իհարկե, դուրս գալիս էր: Երբ դրանից հետո նկարահանվեցի սերիալում, մոտեցումս պահանջվածից ավելի պրոֆեսիոնալ էր. ինձ «Չնչիկն» էր այդպես կրթել: Արամն ասում էր՝ հագուստս շատ նոր է, թավալվեմ հողերի մեջ ու չլվանամ, որովհետեւ այն պետք է ապրված լինի: Նման խանդավառ մոտեցում աշխատանքին միայն այդ ֆիլմում եմ տեսել ու թատրոնում: Հիանալի օրեր ենք անցկացրել նկարվելու ընթացքում, մնացել ենք Լոռվա Չկալով գյուղում, այն շատ մթնոլորտային էր ու տրամադրում էր խաղին (մեզ է միանում Արամ Շահբազյանը, որի դրամապանակն ու հեռախոսը մնացել էին Լիլիի մոտ,- հեղ.):
- Բավական բարդ կերպար եք մարմնավորել, որն ըստ էության շատ տեքստ էլ չունի ասելու:
- Ֆիլմը հեքիաթ-առած է հասարակության ու մյուսներին չնմանվող տարօրինակ մարդու բախման մասին: Չնչիկն իր աշխարհում ապրող աղջիկ է, որն ինձ համար բնության մի մասնիկն է՝ հովիվ է, կենդանիների ձայներ է հանում: Արամի հետ ամբողջ ընթացքում աշխատում էինք կովի ձայն ստանալու վրա, լուրջ պարապում էի, որ ստացվի: Աստվածաշնչում միշտ բոլոր ազնիվ ու պարզ մարդկանց կերպարներում հովիվներ են, անգամ Քրիստոսն է համեմատվում հովվի հետ: Ինձ համար դա խորհրդանիշ էր, այդ աղջիկն աշխարհի հետ լեզու չի գտնում, բայց լավ է հասկանում կենդանիներին: Երբ հղիանում է, կովի հետ է փախչում, որն իր համար դառնում է ե՛ւ ապրելու միջոց, ե՛ւ մեկը, որին վստահում է: Ֆիլմում պետք է կթեի կովին, գյուղացի կանանցից մեկն ասաց, որ սիրեմ կենդանուն եւ շոյեմ, այդ դեպքում կվստահի ինձ, ու նա իսկապես հանձնվեց: Չնչիկի կերպարն իմ մեջ ամբողջ ընթացքում է խմորվել:
- Իսկ ինչպե՞ս գտաք Ձեզնից այդքան տարբեր կերպարի էությունը:
- Նրա հետ ապրել եմ, փորձել հասկանալ հոգեբանությունը, ինչը բավական բարդ էր: Զինվորին, որից նա հղիանում է, Միշոն է մարմնավորել: Սիրո տեսարանը մոնտաժվել ու հանվել է ֆիլմից, ինչին ես դեմ եմ, նախ դժվար էր նկարահանումը (ծիծաղում է,-հեղ.), բացի այդ էլ կարծում եմ՝ միտքը մի քիչ կորել է: Այս տղան միակն էր ամբողջ հասարակության մեջ, որին Չնչիկը վստահում է, որովհետեւ նա ասես բնության գրկից դուրս եկած լինի: Չնչիկի բոլոր զգացողությունները էմոցիոնալ են, այդպես էլ խաղացել եմ: Ֆիլմն իրական դեպքի հիման վրա է նկարահանվել, այդպիսի աղջիկ իսկապես եղել է, նրա կյանքը շատ դաժան ավարտ է ունեցել: Դատական գործը վարել է տատիկս՝ հոգեբան Էլդա Գրինը:
- Չնչիկներ մեր հասարակության մեջ շատ կան, որոնց անտեսում ենք ու փաստորեն նրանց կյանքի կործանմանը նպաստում:
- Արամը հրաշալի է ասում, որ սա մի «Մի դատիր» պատվիրանի հիման վրա նկարահանված ֆիլմ է: Նա Ֆրանսիայում է սովորել, բայց հետ է եկել Հայաստան, որովհետեւ այնտեղ ո՞ւմ մասին պետք է ֆիլմ նկարեր՝ պատմություն չունեցող մարդկա՞նց, իսկ այստեղի խնդիրներին լավ ծանոթ է, գյուղում է մեծացել ու այդ ամբողջը տեսել: Այդ առումով «Չնչիկը» շատ ազնիվ է արված:
- Ձեր ամուսնու հետ ծանոթացել եք հենց ֆիլմի նկարահանումերի ընթացքում, ինչպե՞ս է տեղի ունեցել առաջին հանդիպումը:
- Համոն Միշոյի հետ էր գնացել քասթինգի, եւ Արամը նրան էլ էր հրավիրել: Երիտասարդ տարիքում շատ էր նման Չելենտանոյին: Համոն մի փոքր կտորում է նկարահանվել, բայց այն շատ համով է ստացվել: Այնպես էր լինում, որ ամբողջ ընթացքում բախվում էինք իրար: Նկարահանման ժամանակ Համոն ընկել էր ու ձեռքը պատռել, եւ միակ մարդը, որն ուներ բժշկական պարագաներ, ես էի, ինչի համար շնորհակալություն մայրիկիս: Շատ արագ պետք էր օգնել, ու վիրակապեցի նրա ձեռքը, այդ ընթացքում երեւի ինչ-որ ջերմ բան է զգացել (ծիծաղում է,-հեղ.), մինչդեռ ես ընդհանրապես ամուսնանալու մտադրություն չունեի: Հետո պարզվեց, որ վերքն ամեն օր վիրակապելու կարիք կա, այդ ընթացքը շատ երկար տեւեց, վերքն արդեն լավացել էր, իսկ ես դեռ շարունակում էի նրան բուժել: Համոն արդեն վերջացրել էր նկարվել ու բոլորին խաբեց, որ քաղմասում իրեն են փնտրում, դրա համար էլ պետք է մնա մեզ հետ: Նա ամեն օր պայքարում էր մեր սիրո համար, սենյակով մեկ գրում էր «Ես քեզ սիրում եմ»: Միեւնույն է՝ չէի հավանում իրեն, բայց հետաքրքիր բան եղավ՝ 2 օրով վերադարձա Երեւան, թողել էին գալ լողանալ (ծիծաղում է,-հեղ.): Այդ ժամանակ հասկացա՝ այնտեղ կա մեկը, որին կարոտում եմ, ու այդ ժամանակ սկսեցի Համոյին այլ հայացքով նայել: Դրանից հետո ամուսնացանք, 2 երեխա ունեցանք, բայց «Չնչիկը» դեռ չկար ու չկար, նույնիսկ աղջկաս լացի ձայնը կա ֆիլմում:
- Մինչ ֆիլմը կլիներ, Ձեր կյանքում շատ բաներ տեղի ունեցան, ինչպե՞ս եք փոխվել այդ ընթացքում:
- Այն Լիլին շատ ավելի համարձակ էր, ավելի մեծ սպասումներ ուներ կյանքից եւ մաքսիմալիստ էր, ինչպես բոլոր երիտասարդները: «Չնչիկ»-ից հետո մերժել եմ նկարվել երեւի թե 15-20 գեղարվեստական ֆիլմում: Նախ Արամն ինձ չէր թողնում, հետո էլ մտածում էի՝ պետք է լավ նախագիծ լինի, որ համաձայնեմ: Հիմա կարծում եմ, որ սխալ եմ արել: Բայց սերիալներում նկարվելու արդյունքում կինոյից հիասթափվեցի, կյանքիս 2 ամիսը վատ սերիալի վրա վատնելու փոխարեն թատրոնում 2 բեմադրություն կանեմ: Թատրոնում 2 դերասանով կարող ես ֆանտաստիկ ներկայացում ստեղծել, կինոյում անհնար է: Ռեժիսորը դրանում մեղավոր չէ, բայց սցենարիստներին են շատ թերանում, թեմա չունեն: Թեեւ ամբողջ աշխարհում է այդպես, հոլիվուդյան ֆիլմերում էլ: Չկա մի թեմա, որ իմ սրտին կդիպչի:
- Արդեն գործ ունենք այլ արժեհամակարգ ունեցող մարդկանց հետ, որոնց պահանջներն են փոխվել իրենց ու կյանքի նկատմամբ, անտարբեր են դարձել ուրիշների խնդիրներին:
- Մարդն ապրում է իր հաճույքի համար, ուրիշից ու աշխարհից հայացքը պտտվել է իր անձին, եսակենտրոն է դարձել, ֆիլմերից էլ դա երեւում է: Հիմա նույնիսկ գրողները կարծես ստատուս գրող լինեն, պրիմիտիվ է ասելիքը: Աշխարհն ամեն ինչի նկատմամբ շատ փոխվեց: Եթե առաջ մարդը կարեւորվում էր ամբողջ էությամբ՝ արտաքինով ու հոգով, հիմա կարող են միայն շուրթը վերցնել ու գնահատել, ամեն ինչ նեղացավ:
- Լիլի, Դուք հայտնի դերասանների ընտանիքից եք, նախ Ձեր պապիկն է խաղացել՝ Էդգար Էլբակյանը, ապա նաեւ՝ ծնողները: Ի՞նչ յուրահատկություն ունեն դերասանների գերդաստանները:
- Օ՜, չգիտեմ, որովհետեւ ես ուրիշ ընտանիքում չեմ ապրել (ծիծաղում է,-հեղ.): Երբ հավաքվում ենք սեղանի շուրջ, միեւնույն է՝ արվեստից ենք խոսում, չնայած՝ նախապես ասում ենք, որ այս սեղանի շուրջ այդ մասին ոչ մի խոսք չի լինելու: Իմ ծնողների մեջ շատ եմ սիրում այն, որ չեն խաղում, իրական են ու պարզ: Միշտ մտածում եմ, թե հանրային մարդը ինչով է տարբերվում մյուսներից: Նախ նա օրինակ է, երբ Սոս Սարգսյանը քայլում էր փողոցով, զգացվում էր, որ սովորական մարդ չէ: Մայթի մյուս ծայրից ձգվում էի, զգում՝ մեծություն է: Նա ոչինչ չէր անում, պարզապես դանդաղ այս աշխարհին էր նայում, ու հիմա հայրիկի դեպքում եմ դա նկատում, բնավ էլ նրան չեմ գովում: Փողոցով արվեստագետ է անցնում, ուշադիր նայում է աշխարհին ու անտարբեր չէ իր շուրջը կատարվողի նկատմամբ: Ես էլ քայլելիս երկար կարող եմ նայել ծաղկած ծառերին, որոնք հրաշք են ինձ համար, երկինքը մեզ ինչ-որ բան է պատմում, ու դա նկատել է պետք: Նույնիսկ չեմ սիրում մեքենա վարել, որովհետեւ շատ եմ շեղվում: Այդ առումով ընտանիքս յուրահատուկ է: Իմ երեխաներն էլ անընդհատ ստեղծագործում են, գրում, նկարում, աղջիկս անընդհատ պարում է: Ոտքը բարձրացրած է հեռուստացույց նայում՝ այդ ընթացքում մկանը ձգելով: Նա արդեն այդ ամենի մեջ է, էլ ոչինչ չենք կարող փոխել: Արժեքային համակարգն է ուրիշ, գուցե, դա լավ չի:
- Ձեր ընտանիքում 3 Էդգարներ են եղել ու կան՝ պապիկը, եղբայրն ու որդին: Որքա՞ն կարեւոր էր, որ որդու անունն էլ Էդգար դնեք ու արդյոք նմա՞ն են իրար:
- Էդգարի մահը շատ ծանր եմ տարել, նա ինձ համար միայն եղբայր չէր, ինձ դաստիարակել է, ու շատ կապված ենք եղել: Իմ երազանքն էր որդի ունենալ ու նրան եղբորս անունը տալ: Երբ ամուսնացանք, Համոյին ասացի, որ որդուս անունը ես եմ դնելու, պայմանավորվեցինք, որ դստեր համար էլ նա է անուն ընտրելու: Շատ տխրեցի, որ առաջինը տղա չէր, բայց Էլմին ֆանտաստիկ երեխա է, եւ ուրախ եմ, որ մեծը հենց նա է, հիմա խենթանում եմ նրա համար: Էլմին է պահում Էդգարին, որն իր հերթին նման է Էդգարներին: Պապիկին չեմ հիշում. 2 տարեկան եմ եղել, երբ մահացել է: Ասում են՝ ամենակիրթ մարդկանցից էր, տաղանդավոր ու հումորով: Իրեն շատ էին սիրում թատրոնում ու կյանքում, մինչեւ հիմա էլ տարիքով կանայք կան, որ ասում են՝ սիրահարված էին Էդգարին: Եղբայրս նման էր իր պապիկին, նույնպես վառ անձնավորություն էր, գրում էր, երգում, խաղում, ու էլի նրան բոլորը սիրում էին: Որդիս նման է ե՛ւ հայրիկիս, ե՛ւ եղբորս, ե՛ւ պապիկին: Ձայնով է նման եղբորս ու տեսակով, ասես այս աշխարհից չլինի: Ամեն մեկից լավ բաներ է վերցրել, պապիկի հետ ընկերներ են, միասին կծու են ուտում, մեծերի պես զրուցում:
- Դերասանները հաճախ են ասում, որ իրենց աշխատանքին ավելի մեծ կրքով են մոտենում, քան այլ մասնագիտություններ ունեցողները: Իսկապես այդպե՞ս է:
- Երբ առաջին անգամ գնացի ատամնաբույժի, վերադառնալուց հետո մայրիկիս զար...
