- Պարոն Ֆաբրի, տեղյակ ենք Ֆերարա քաղաքի թատրոնում Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ ներկայացման և դրան հաջորդած գործընթացների մասին: Բայց կխնդրեմ մեր լսարանի համար ևս մեկ անգամ ներկայացնեք կատարվածը: Ինչպե՞ս է որոշվել, որ Ֆերարա քաղաքի թատրոնում պետք է բեմադրվի Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ ներկայացում և ի՞նչ վերաբերմունք է այս առնչությամբ հայտնել Իտալիայում Թուրքիայի դեսպանը:
- Ապրիլի 24-ին կազմակերպեցինք միջոցառում, որով նշում էինք Հայոց ցեղասպանության տարելիցը, և, ինչպես գիտեք, որոշակի գործընթացներ տեղի ունեցան դրանից հետո: Այդ ներկայացմանը մասնակցում էր գրող Անտոնիա Արսլանը, նաև այլ մտավորականներ: Հաջորդ օրը մենք նամակ ստացանք Իտալիայում Թուրքիայի դեսպանից: Այն հետ ուղարկեցինք հասցեատիրոջը, որովհետև ընդունելի չէր մեզ համար: Դա փորձ էր միջամտելու մի քաղաքի գործերին, որն ազատ գաղափարների քաղաք է: Մեր քաղաքն ակտիվ է տարբեր ոլորտներում, շատ լավ հարաբերություններ ունի տարբեր համայնքների հետ: Լավ հարաբերություններ ունենք նաև տեղի հրեական համայնքի հետ, և մեզ համար բավականին սովորական է ազատորեն խոսել այն ամենի մասին, ինչ տեղի է ունեցել: Նաև ողբերգությունների, դրամաների մասին: Դրամա բառը, երևի, քիչ կլինի նկարագրելու այն ամենը, ինչ տեղի է ունեցել հայ ժողովրդի հետ: Այդ նամակը հարգալից չէր և բացարձակապես ընդունելի չէր մեզ համար: Մեր երկրում ընդունելի չէ այնպիսի վերաբերմունքը, որով փորձ է արվում գրաքննության ենթարկել մյուսների կարծիքները: Այդ պատճառով որոշեցինք պատվավոր քաղաքացու կոչում շնորհել տիկին Անտոնիա Արսլանին:
Այն նամակում, որն ի պատասխան ուղարկել ենք Թուրքիայի դեսպանին, նշել ենք, որ մենք չենք խոսում թուրքերի մասին ընդհանրապես, այլ նշել ենք, որ ներկայիս Թուրքիայի կառավարությունը չի ճանաչում ցեղասպանությունը և ընդունելի չի համարում խոսքի ազատությունը, նաև մամուլի ազատությունը: Մարդիկ իրենց կարծիքն ազատ արտահայտելու հնարավորություն պետք է ունենան, և այդ իրավունքը չի ճանաչվում ներկայիս կառավարության կողմից: Այդ կառավարությունը պատրաստ չէ նաև իր մեղքն ընդունելու և առաջ անցնելու:
Որպես Եվրոպայի քաղաքացի, ես կակնկալեի, որ օրինակ վերցնեին Գերմանիայից, որը կարողացավ վերլուծել և ընդունել այն ամենը, ինչ կատարվեց հրեա ժողովրդի հետ և նույն կերպ ընդունեին ցեղասպանությունը, ինչպես դա արեց Գերմանիայի կառավարությունն ու Գերմանիայի ժողովուրդը՝ ընդունելով և հատուցում տալով հրեա ժողովրդին:
- Բացի Անտոնիա Արսլանին պատվավոր քաղաքացու կոչում շնորհելուց, նաև որոշում էիք կայացրել հայկական հարցի մասին իր համարձակ հրապարակումներով հայտնի թուրք պատմաբան Թաներ Աքչամին պատվավոր քաղաքացու կոչում շնորհել: Արդեն սկսե՞լ եք այդ գործընթացը:
- Այո, դուք իրավացի եք: Մենք արդեն սկսել ենք այդ գործընթացը, նաև Թաներ Աքչամին պատվավոր քաղաքացու կոչում շնորհելու: Որոշումը պետք է քվեարկության միջոցով կայացնի Ֆերարա քաղաքի քաղաքային խորհուրդը: Հաջորդ շաբաթների ընթացքում քվեարկությունը տեղի կունենա: Որոշում է կայացվել, որ քաղաքային խորհրդում ներկայացված բոլոր կուսակցությունները միասնական որոշում կորդեգրեն, կողմ կքվեարկեն Անտոնիա Արսլանին և Թաներ Աքչամին պատվավոր քաղաքացու կոչում շնորհելուն: Այդ երկու անձանց, որոնք մեզ համար իրենց գրքերի, ստեղծագործությունների, աշխատությունների շնորհիվ վկայություններ են տալիս Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ:
- Հայոց ցեղասպանության ճանաչման մասին խոսեցինք: Այն ճանաչել են աշխարհի երեք տասնյակից ավելի պետություններ, հիմնականում՝ խորհրդարանական մակարդակով: Այդ պետություններից է նաև Իտալիան, որի խորհրդարանը ճանաչել է Հայոց ցեղասպանությունը և նույնպիսի կոչով դիմել կառավարությանը: Հնարավորություն տեսնո՞ւմ եք Իտալիայի կառավարության կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչման:
- Երևի սա մի հարց է, որը պետք է կառավարությանն ուղղել, ես ընդամենը քաղաքապետ եմ: Կցանկանայի ասել, որ, իհարկե, քաղաքական մակարդակով բոլորը չեն, որ ճանաչում են ցեղասպանությունը և միշտ չէ, որ խոսվել է այդ մասին: Վերջին տարիներին է ցեղասպանության մասին շատ խոսվել: Ես ծնվել եմ 1979թ. և Հայոց ցեղասպանության մասին տեղեկացել եմ, երբ դիտել եմ Անրի Վերնոյի «Մայրիկ» ֆիլմը: Այդ ֆիլմից հետո եմ տպավորվել և ցեղասպանության մասին իմ գիտելիքներն այդ տեղից են գալիս: Այնուհետև, երբ ավելի մեծացա, ամերիկյան երաժշտական մի խմբի էի երկրպագում, հայտնաբերեցի, որ իրենք ամերիկացի են՝ հայկական ծագումով, «Syst...