Դեպի վեր

Հայաստանն ու Ադրբեջանը պայքարում են օդում գերիշխանության հասնելու համար. ապագան ցանցահարթակակենտրոն պատերազմն է

1in.am05/30/2020, 9:12

Հայաստանն ու Ադրբեջանը պայքարում են օդում գերիշխանության հասնելու համար. ապագան ցանցահարթակակենտրոն պատերազմն է

«Կարծում եմ՝ մտահոգվելու որևէ բան իրականում չունենք, քանի որ Սու-30ՍՄ բազմաֆունկցիոնալ կործանիչների յուրացումը մեր կողմից և Սու-30ՍՄ-ների հետ կապված մեր հետագա պլանային քայլերը՝ քանակական, որակական, զարգացման, ինտեգրացիայի, սպառազինության, այլ զորատեսակների հետ համագործակցության առումով, միևնույն է, մեզ տալիս են մեծ առավելություն: Իհարկե, հարաբերակցությունը այս պահին դեռ մեծ է իրենց կողմից, բայց Սու-30ՍՄ-ի այսպես ասած «երկար ձեռքի», սպառազինության քանակի և երկար օդում մնալու հնարավորությունները, ինչպես նաև այլ հնարավորություններ, միևնույն է, բացարձակ հաղթելու հնարավորություն են տալիս մեզ: Ընդ որում, ուզենք թե չուզենք, ապագա պատերազմներում լայնորեն կիրառելու ենք ցանցային կառավարումը, լայնորեն կիրառելու ենք տարատեսակ ԱԹՍ-ները և օդային հարձակման այլ միջոցներ: Իսկ այդ ամենը ցանցային կառավարմամբ ունի գլխավոր դերակատար և դա կործանիչն է»:

Իտալական Analisi Difesa («Պաշտպանական վերլուծություն») մասնագիտացված պարբերականի փորձագետը ս. թ. մայիսի 9-ին հրապարակված հոդվածում գրել է, որ Իտալիայից M-346 «Լեոնարդո» ուսումնամարտական ինքնաթիռներ գնելուց հետո Ադրբեջանը հիմա էլ հետաքրքրված է ռուսաստանյան Սու-35 և ՄիԳ-35 բազմաֆունկցիոնալ կործանիչներով:

Հոդվածի հեղինակ Մաուրիցիո Սպարաչինոն, ով ներկայումս զբաղվում է ռուսական ինքնաթիռների և ուղղաթիռների վաճառքով ամբողջ աշխարհում, հաղորդում է, որ նախորդ տարվա հուլիսին, Բաքվի և Մոսկվայի ռազմատեխնիկական համագործակցության շրջանակներում, Ադրբեջանի ռազմաօդային ուժերի մասնագետների պատվիրակությունը այցելել է ռուսաստանյան այն ընկերություններ, որոնք պատասխանատու են Սու-35 և ՄիԳ-35 կործանիչների արտադրության համար:

Նշվում է, թե ռուսական Վեստի լրատվականը, հղում անելով Ադրբեջանի ՊՆ մամուլի ծառայությանը, հայտնել է, որ ադրբեջանցի պատվիրակները Ռոսօբորոնէքսպորտի ներկայացուցիչների և ռազմական գործարանների ղեկավարության հետ հանդիպումների ընթացքում մեծ հետաքրքրություն են ցուցաբերել ռուսական արտադրության ամենաառաջադեմ կործանիչներից ձեռք բերելու հարցում:

Իհարկե, այն, որ Ադրբեջանը որոշակի քայլեր պիտի ձեռնարկեր նոր սերնդի կործանիչներ ձեռք բերելու ուղղությամբ, վաղուց էր պարզ: Այս խոսակցությունները մամուլում ակտիվացան հատկապես այն բանից հետո, երբ Հայաստանը Ռուսաստանից ձեռք բերեց «4+» սերնդի Սու-30ՍՄ գերժամանակակից բազմաֆունկցիոնալ կործանիչներ: Առայժմ ՀՀ Զինված ուժերը համալրվել են 4 մեքենաներով, բայց ՀՀ ՊՆ ղեկավարությունը մտադիր է ունենալ նորագույն կործանիչների առնվազն մեկ էսկադրիլյա (բաղկացած 12 միավորից): Եվ սա վստահաբար կվերացնի Ադրբեջանի մենաշնորհային դիրքերը ռազմաօդային ուժերի ոլորտում՝ փոխելով ուժերի հարաբերակցությունը:

Ռազմական փորձագետները դեռ նախորդ տարի էին ասում, որ ադրբեջանական կողմը փորձելու է ինչ-որ կերպ պատասխանել Հայաստանի այդ ձեռքբերմանը: Եվ հիմա մնում է հասկանալ՝ այդ պատասխանը գործնակա՞ն է լինելու, թե՞ զուտ տեղեկատվական բնույթ է կրելու: Ո՞ր տեսակի կործանիչների (կամ նաև գրոհիչների) վրա է կենտրոնանալու հակառակորդը և ռազմավարական ու մարտավարական ի՞նչ հաշվարկների վրա են հիմնվելու այդ հնարավոր ձեռքբերումները: Հիշենք, որ 2019 թ. դեկտեմբերին ռուսական «Վեդոմոստին», հղում անելով իր աղբյուրներին, գրել էր, թե Ադրբեջանը հետաքրքրված է ոչ թե նույնիսկ Սու-35-երով, այլ  5-րդ սերնդի Սու-57 կործանիչներով, որոնք առայժմ փորձարկման փուլում են և կատարելագործման կարիք ունեն:

Թեմայի շուրջ «Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ռազմական փորձագետ Արծրուն Հովհաննիսյանը:

– Պարոն Հովհաննիսյան, շատ ենք խոսել, գրել այն մասին, որ մեր կողմից Սու-30ՍՄ կործանիչներ գնելուց հետո Ադրբեջանը ամենայն հավանականությամբ կփորձի ինչ-որ կերպ արձագանքել, պատասխան քայլեր ձեռնարկել՝ հայկական կողմից հետ չմնալու համար: Ձեր կարծիքով՝ սրանք զուտ տեղեկատվակա՞ն քայլեր են, թե՞ նրանք իրոք մտադիր են նոր կործանիչներ ձեռք բերել: Եվ ի՞նչ ռազմաքաղաքական նպատակներ են հետապնդելու այդ ձեռքբերումները:

– Նախ, ինչ-որ առումով սպասելի էր, մենք գիտակցում էինք, որ Սու-30-ներից հետո Ադրբեջանը փորձելու է հակադարձել, որովհետև իրականում Սու-30-ների հետ մրցունակ օդուժ իրենք չունեն: Տարիների ընթացքում զգալի գումար ծախսելով մի քանի տասնյակ մարտական ինքնաթիռներ ձեռք բերելու վրա՝ Ադրբեջանը հասկացավ, որ Սու-30-ների՝ տարածաշրջանում ու մասնավորապես՝ Հայաստանում հայտնվելուց հետո ինքը, կոպիտ ասած, դուրս է մնում մրցակցությունից: Ինչ-որ առումով սպասելի էր այս ամենը: Եվ պետք է ուղղակի հասկանալ՝ ի՞նչ կոնցեպցիա կփորձեն զարգացնել:

Մի կողմից շատ հետաքրքիր է ՄիԳ-29-ից հետո անցումը ՄիԳ-35-ին: Ըստ էության, իրենք ՄիԳ-29 յուրացրած պետություն են, իսկ ՄիԳ-35-ը, որը ՄիԳ-29-ի բազայի վրա է, բավականին մարտունակ, նորացված ու մեծ հնարավորություններով կործանիչ է:

Մյուս կողմից իրենք հասկանում են, որ Սու-30-ին գերազանցելու նկրտումները այդքան էլ հեշտ չէ իրականացնել, և իրականում այնպես չէ, որ նույնիսկ Սու-35Ս-ը Սու-30ՍՄ-ի նկատմամբ բացարձակ առավելություն ունի: Իսկ եթե նույնիսկ ինչ-որ մի կետով առավելություն ունի, ապա ինչ-որ մի կետով էլ զիջում է: Օրինակ, Սու-30ՍՄ-ը ավելի բազմաֆունկցիոնալ է, երկու օդաչու է տեղավորում, մեկը զբաղվում է սպառազինության և կառավարման մեծ ֆունկցիաներով, ինչպես նաև ավելի լայն հնարավորություններ ունի աշխատելու օդուժի այլ ակտորների հետ: Եվ այս առումով Սու-30ՍՄ-ի առավելությունները ակնհայտ են:

Ժամանակը ցույց կտա՝ Ադրբեջանը ո՞ր ճանապարհով կգնա, բայց հասկանալի է, որ ականատես ենք լինելու մոտավորապես նույն իրավիճակին, ինչ եղավ, օրինակ, «Իսկանդերների» դեպքում, երբ գնացին ու ատամները կրճտացնելով՝ սկսեցին իրենց պատեպատ տալ: Հիշում եք՝ երկու տարի շարունակ փորձում էին համոզել, թե «Իսկանդերը» իրականում Հայաստանինը չէ, «Իսկանդերը» լավը չէ, «Իսկանդերը» իրենք կխփեն, բայց արդյունքում մինչև չգտան համանմանությունը որևէ տեսքով՝ ի դեմս իսրայելական LORA-ների, «Իսկանդերը» անիծող ու փնովող նյութերը չդադարեցին ադրբեջանական մամուլում: Հիմա, իմ կարծիքով, նույն պատմությունն է կրկնվելու: «Թող շատ լինի, թող բազմատեսակ լինի, թող նույնիսկ անիմաստ լինի, բայց կարևորը՝ որևէ փորձագետ հանկարծ որևէ ամսագրում չգրի, որ հայերը ինչ-որ բանում իրենց գերազանցում են». սա է իրենց սկզբունքը, այս սկզբունքին են իրենք հետևելու:

Ես կարծում եմ՝ մտահոգվելու որևէ բան իրականում չունենք, քանի որ Սու-30ՍՄ-ների յուրացումը մեր կողմից և Սու-30ՍՄ-ների հետ կապված մեր հետագա պլանային քայլերը՝ քանակական, որակական, զարգացման, ինտեգրացիայի, սպառազինության, այլ զորատեսակների հետ համագործակցության առումով, միևնույն է, մեզ տալիս են մեծ առավելություն: Սու-30-ը միայն զենք չէ, սա մի մեծ համալիր է, որը հնարավորություն է տալիս հրետանու, օդուժի, ՀՕՊ-ի, ՌԷՊ-ի հետ ցանցով լայն աշխատանքային ճակատ ունենալու:

Այս ամենը, միևնույն է, մեզ այս պահին դնում է ավելի բարձր մակարդակի վրա, և հետագայում էլ այդ բազմազան կիրառության ձևաչափերը, եղանակները, սպառազինության տեսականին, որ կրելու է Սու-30ՍՄ-ը, հնարավորություն են տալիս մշտապես չեզոքացնելու իրենց՝ անգամ թվարկված նորագույն ինքնաթիռներից որևէ մեկը կամ բոլորի տեսականին ունենալու հնարավորությունը:

– Որքան հիշում եմ՝ Ադրբեջանն ուներ Սու-25 գրոհիչներ, ՄիԳ-29 կործանիչներ… Այսօրվա դրությամբ, երբ մենք առայժմ ունենք 4 միավոր Սու-30ՍՄ կործանիչներ, ուժերի հարաբերակցությունը երկնքում հայկական և ադրբեջանական կողմերի միջև ինչպիսի՞ն է:

– Հարաբերակցությունը, իհարկե, դեռ մեծ է իրենց կողմից, բայց Սու-30ՍՄ-ի այսպես ասած «երկար ձեռքի», սպառազինության քանակի և երկար օդում մնալու հնարավորությունները, ինչպես նաև այլ հնարավորություններ, միևնույն է, բացարձակ հաղթելու հնարավորություն են տալիս մեզ: Եվ իրենց կողմից այնպես չէ, որ ՄիԳ-29-երը տասնապատիկ անգամներ առավելություն ունեն քանակական առումով: Եթե չեմ սխալվում՝ մոտ 20 միավոր ՄիԳ-29-ի մասին է խոսքը, նույնիսկ ավելի պակաս: Տվյալ դեպքում հաշվի առնելով այն, որ 4 միավոր Սու-30ՍՄ-ները, նախ, նշանակետային ուղիներով գերազանցում են ՄիԳ-29-ներին՝ այդ առարկայական, քանակական առավելությունը կորում է: Չեմ ասում՝ 4 Սու-30-ները կհաղթեն բոլորին, մի քիչ բարդ է պրոյեկտելը՝ իրականում ի՞նչ կլինի օդային մարտերում, բայց հասկանալի է, որ մենք չենք պատրաստվում սահմանափակվել այդ 4 մեքենաներով:

– Իհարկե, կործանիչների ձեռքբերման հետ կապված հարցերը շատ ենք քննարկել, Դուք էլ, որպես Պաշտպանության նախարարության խոսնակ, անդրադարձել եք դրանց, բայց օգտվելով առիթից՝ կխնդրեմ ևս մեկ անգամ մի քանի բառով ներկայացնել՝ բազմաֆունկցիոնալ կործանիչները հատկապես ի՞նչ նկատառումներով են ձեռք բերվել, օրինակ՝ անհրաժեշտության դեպքում հակառակորդին կանխարգելիչ հարվածներ հասցնելու, օդում հավասարակշռությունը պահպանելու, օդում գերիշխանության հասնելու կամ այլ նպատակներով:

– Իմ կարծիքով՝ դա արդեն ակնհայտ է, և նույնիսկ հարցին մակերեսորեն տիրապետող մասնագետներին է ակնհայտ, որ բազմաֆունկցիոնալության առումով որևէ այլ զորատեսակի սպառազինություն չի կարող հասնել բազմաֆունկցիոնալ կործանիչներին թե՛ որպես հարձակողական և թե՛ որպես պաշտպանողական միջոցներ, ընդ որում և՛ պասիվ, և՛ ակտիվ պաշպանողական ֆունկցիաների միաժամանակյա կիրառմամբ որևէ այլ միջոց չի կարող մրցել կործանիչների հետ թե՛ որպես թռչող Ս-300, թե՛ որպես թռչող «Իսկանդեր», թե՛ որպես թռչող ՌԷՊ համակարգ: Այդ ամենը միաժամանակ կարող է կիրառվել, ընդ որում, ուզենք թե չուզենք, ապագա պատերազմներում լայնորեն կիրառելու ենք ցանցային կառավարումը, լայնորեն կիրառելու ենք տարատեսակ ԱԹՍ-ները (անօդաչու թռչող սարքեր) և օդային հարձակման այլ միջոցներ: Իսկ այդ ամենը ցանցային կառավարմամբ ունի գլխավոր դերակատար և դա կործանիչն է: Այդ առումով Սու-30-ը իդեալական լուծումներից մեկն է, որովհետև, ինչպես արդեն նշեցի, ունի երկու օդաչու, որոնցից մեկը կարող է օդային հրամանատարական կետի օպերատորի ֆունկցիա կատարել:

– Հիշում եմ, որ պաշտպանության նախարար Դավիթ Տոնոյանը, խոսելով կործանիչների ձեռքբերման նպատակահարմարության հարցի շուրջ, ասում էր, որ եթե երկու օդաչու Սու-30ՍՄ կործանիչով կարող են առաջնագծից հարյուրավոր կիլոմետրեր հեռավորության վրա մարտական առաջադրանք կատարել և դա անել հազարավոր զինծառայողների փոխարեն, ապա այս դեպքում Սու-30-ի «թանկարժեքության» մասին խոսք լինել չի կարող։ Տեսականորեն ի՞նչ մարտական գործողության մասին է խոսքը:

– Տեսականորեն օպերատիվ խորության հրթիռային հարվածների մասին է խոսքը: Տեսականորեն, օդում գտնվելով մի քանի ժամ՝ Սու-30-ը միաժամանակ ի վիճակի է հակառակորդի թռչող սարքերը չեզոքացնել, 200-300 կմ խորության վրա կետային հարվածներ հասցնել, օդում կարող է օգնել վերգետնյա Ս-300 համակարգերին թիրախներ վերաբաշխելու և այլն: Ֆունկցիաները շատ են ու տարբեր:

– Բայց դրանք ակտիվ մարտական գործողությունների՞ ընթացքում, թե՞ դիրքային պայքարի պայմաններում:

– Դժվար է ասել: Այսօր ընդհանրապես հիբրիդային պատերազմի կանոններն այնպիսին են, որ կարող են ոչ ինտենսիվ ու լայնածավալ մարտական գործողություններ տեղի ունենալ, բայց կետային, կարճաժամկետ լարումների ժամանակ ևս լինեն տարբեր տեսակի փոխհրաձգություններ, տարբեր տեսակի հարվածներ, փոխադարձ կամ պաշտպանական գործողություններ: Շատ-շատ տարբեր սցենարներ կարելի է մտածել:

– Երբ խոսում ենք տարբեր ռազմական դպրոցների ներկայացուցիչների հետ՝ տարբեր մասնագետներ, զինվորականներ տարբեր կերպ են մեկնաբանում կործանիչ ավիացիայի նշանակությունը կոնկրետ մեր զինված ուժերի համակարգում: Օրինակ, սովետական դպրոցի որոշ ներկայացուցիչներ մեծ նշանակություն չեն տալիս կործանիչներին՝ ասելով, թե Հայաստանի պայմաններում կործանիչ ավիացիան մեծ դերակատարում չի կարող ունենալ: Եվ կան արևմտյան դպրոցին հակված մասնագետներ, ովքեր ասում են, որ ուժեղ օդուժ ունեցող բանակներն են կարողանում գերիշխանության հասնել իրենց հակառակորդների նկատմամբ: Օրինակ՝ իսրայելական բանակը, ամերիկյան բանակը: Գուցե փոքր-ինչ մակերեսային մեկնաբանություն է, բայց ամեն դեպքում ի՞նչ կասեք նշված մոտեցումների մասին:

– Ցավոք սրտի, այո՛, Խորհրդային Միությունը օդուժին երբեք գլխավոր դերակատարի, գլխավոր ջութակի դեր չի տվել, և չնայած իր հզոր բանակին՝ ԽՍՀՄ-ում օդուժի տեսակարար կշիռը աշխարհի առաջատար բանակներում ամենացածր թիվն է ունեցել:

Եթե չեմ սխալվում՝ իմ ուսումնասիրություններից մեկում նշել եմ, որ ամենալավ ժամանակներում անգամ, երբ Խորհրդային Միությունը ունեցել է հարյուրավոր ավիացիոն գնդեր ու դիվիզիաներ, ընդհանուր զինված ուժերի տեսակարար կշռի մեջ, եթե չեմ սխալվում, օդուժի տեսակարար կշիռը 17-18 տոկոսը չի անցել: Եվ դա այն դեպքում, երբ արևմտյան առաջատար բանակներում այդ ցուցանիշը 25 տոկոսից բարձր էր: Այդպիսին էր խորհրդային դպրոցը: Չեմ ուզում՝ ո՛չ քննադա...

Կարդալ ամբողջովին

Եղանակ

Ջերմ {{currentData.temp}}℃
Քամի {{currentData.wind}}կմ/ժ
Խոնավ {{currentData.humidity}}
  • Երեւան
  • Աբովյան
  • Ծաղկաձոր
  • Սեւան
  • Գյումրի
  • Էջմիածին
  • Դիլիջան
  • Վանաձոր
  • Աշտարակ
7 օրվա տեսություն

Փոխարժեքներ

ԱռքՎաճառք
USD391.5397.5
EUR420431
RUR4.214.41
ավելին
Արդեն հասանելի է
Դեպի վեր