Մշակութաբան և փիլիսոփա Ռուբեն Անգալադյանի հետ զրուցելու առիթներ հաճախ են լինում: Նրա հետ ունեցած ամեն զրույց, սակայն, մի հստակ առանձնահատկություն ունի: Ինչի մասին ուզում ես՝ խոսիր նրա հետ՝ մտահոգությունն առկա է, իսկ թեման, մեծ իմաստով, արվեստի զարգացման ժամանակակից ուղիների ըմբռնման և կիրառության մասին է:
Համաշխարհային կինեմատոգրաֆը կամաց-կամաց մոռացության է մատնում ամերիկահայ մեծ կինոռեժիսոր Ռուբեն Մամուլյանի անունը: Այս մասին Ռուբեն Անգալադյանը խոսում է մեծ ցավով՝ միաժամանակ նախանշելով ելքերը.
– Մոռացվում են այդ հզոր մարդու կյանքի ընթացքում ունեցած լեգենդներն ու միֆերը, նրա հաղթանակներն ու պարտությունները, այնինչ թբիլիսցի խոշոր բանկիրի և հայկական թատրոնի դերասանուհու որդուն հաջողվեց հեղափոխական մոտեցումներ բերել ոչ միայն համաշխարհային կինոյի պատմության մեջ, այլ նաև թատրոնում: Երևի շատ քչերը կիմանան, որ Ռուբեն Մամուլյանն առաջին սպիտակ մարդն է, ով ամերիկյան թատրոն մտցրեց սևամորթ դերասան երևույթը: Մինչ այդ սևամոթների դերերում խաղում էին սպիտակ մարդիկ, որոնք, համապատասխանաբար, ներկվում էին սև գրիմով և ներկայանում՝ իբրև սևամորթ դերասաններ:
Մամուլյանը թատրոնում աշխատելու առաջարկ ստանում է ժամանակի մեծ մարդասեր, «Կոդակ» ֆիրմայի տնօրեն, «Կոդակ» տեսախցիկի գյուտարար Իսթմենից, ով, լինելով թատրոնի մեծ սիրահար, Ռիչմորդում երաժշտական թատրոն է բացում և օպերային երգիչ Վլադիմիր Ռոզինգի խնդրանքով՝ որպես ռեժիսոր հրավիրում Ռուբեն Մամուլյանին: Դեռևս նավի վրա գտնվելով, որով Իսթմենն ու Վլադիմիր Ռոզինգը Եվրոպայից ԱՄՆ վերադառնալու ճանապարհին էին, Իսթմենի խնդրանքով հեռագիր է ուղարկվում Մամուլյանին, ով այդ ընթացքում ապրում և աշխատում էր Լոնդոնում:
Մերժելով Փարիզում աշխատելու առաջիկա հրավերը, 1923թ. Մամուլյանը տեղափոխվում է ԱՄՆ և ձեռնամուխ լինում «Պորգի» պիեսի բեմադրման աշխատանքներին, որից հրաժարվել էին հնարավոր բոլոր ռեժիսորները, որոնց այն առաջարկվել էր: Բանը նրանում էր, որ նրանցից և ոչ մեկը չէին հասկանում, թե ինչպե՞ս կարելի է աշխատել սևամորթ դերասանների հետ:
Մեկնելով ԱՄՆ-ի հարավային Լուիզիանա նահանգ, Մամուլյանը բավական երկար ժամանակ է անցկացնում՝ ուսումնասիրելով սևամորթ ռասայի բարքերն ու սովորույթները, ու այնտեղից վերադառնում մի խումբ դերասանների ուղեկցությամբ:
1927թ. հոկտեմբերի 10-ին տեղի է ունենում ներկայացման պրեմիերան, որը, ի զարմանս շատերի, աներևակայելի հաջողություն է ունենում՝ Բրոդվեյի բեմում ունենալով ավելի քան 360 ներկայացում, որն այն ժամանակների համար չլսված մի բան էր:
Այս ամենը պատմեցի՝ հասնելու համար Ջորջ Գերշվինի «Պորգին և Բեսսը» ռոք օպերայի բեմականացման պատմությանն ու հետագա զարգացումներին, ցույց տալու համար, թե ինչպես է պետք գնահատել և մեծարել այնպիսի անհատների, ինչպիսին Ռուբեն Մամուլյանն է, ում անունը գրանցված է «Փառքի Բրոդվեյյան դահլիճում» և ում հաջողվեց կինեմատոգրաֆիայի ասպարեզում ունեցած մեծ ձեռքբերումների համար ստանալ Ամերիկայի կինոռեժիսորների գիլդիայի «Գրիֆֆիթ» մրցանակը:
Մենք սովոր ենք, չէ՞, հ...