ՆԱՏՕ-ի եւ ատլանտիզմի ժամանակն անցնում է. Եվրոպան ստիպված կլինի լրջորեն զբաղվել սեփական բանակի ստեղծմամբ

Դեռ երկար ժամանակ պետք է անցնի, մինչեւ պաշտոնապես հայտարարվի ՆԱՏՕ-ի անհետացման մասին, սակայն դաշինքի ֆունկցիոնալ գոյությունը մոտենում է ավարտին: Եվրոպան առայժմ խորհրդանշական կապեր կպահպանի ԱՄՆ-ի հետ բավական երկար ժամանակ կամ գոնե այնքան, որքան կպահանջվի Ամերիկայից՝ իր արմատներին վերադառնալու համար (Թրամփի նոր մանդատը կամ ասպարեզում ավելի արմատական քաղաքական գործչի հայտնվելը կարող է խզել այդ խորհրդանշական կապերը): Օրը, երբ Եվրոպան լրջորեն կզբաղվի սեփական բանակի ստեղծմամբ, կլինի այն օրը, երբ ատլանտիզմը կդադարի գոյություն ունենալ որպես գլոբալ իշխանության առանցք: Այս մասին գրում է խորվաթական «Advance»-ը:

Հոդվածագիրը՝ Դ. Մարյանովիչը, հիշեցնում է, որ հինգ տարի առաջ Եվրահանձնաժողովի նախկին նախագահ Ժան-Կլոդ Յունկերն այսպիսի հայտարարություն է արել՝ հանդես գալով Եվրոպական խորհրդարանի առջեւ. «Մենք շատ բանով ենք պարտական ամերիկացիներին… բայց նրանք ոչ միշտ կպահպանեն եվրոպական անվտանգությունը: Դրա մասին ինքներս պետք է հոգանք, ուստի մեզ, հանուն անվտանգության, Եվրոպական միության շինարարության նոր մոտեցում է անհրաժեշտ, որի վերջնական նպատակը կլինի եվրոպական բանակի ստեղծումը»:

Դա 2016 թվականն էր, ժամանակ, երբ Բարաք Օբաման հեռանում էր պաշտոնից, իսկ ԱՄՆ-ը եւ ողջ աշխարհը պատրաստվում էին Հիլարի Քլինթոնի նախագահությանը: Ճիշտ է՝ վերջինս այդպես էլ նախագահ չդարձավ. Հիլարիին շրջանցեց Դոնալդ Թրամփը: Բայց, չնայած Միացյալ Նահանգների հսկայական անակնկալին, շատերը եվրոպական բանակի հայեցակարգը դեռ դիտում էին որպես արմատական եւ բոլորովին ավելորդ գաղափար: Այդ կարծիքը, սակայն, փոխվեց այն բանից հետո, երբ Թրամփն անցավ մեկուսացման հռետորաբանության, որը 4 տարի անց էլ մնաց հռետորաբանություն: Սակայն ՆԱՏՕ-ի հասցեին նրա քննադատությունն «անցավ» Եվրամիության «միջանցքներով» եւ ստիպեց լրջորեն մտածել առանց ամերիկյան աջակցության ապագայի մասին:

Իհարկե, Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո Միացյալ Նահանգների եւ Եվրոպայի հարաբերություններում երկու կողմերն էլ գիտեն, թե ով է ղեկավարում, ով է ենթական: Եվրոպայի մի զգալի հատված չդիմադրեց, քանի որ նրանք այդ հարաբերությունների մեջ երաշխիք էին տեսնում, որ իրենք չեն հայտնվի սոցիալիստական բլոկում, ինչպես Արեւելյան Եվրոպան: Բայց ԽՍՀՄ-ի եւ սոցիալիստական բլոկի փլուզումից հետո հարաբերությունները, այսպես կոչված՝ ատլանտիզմը, պարզապես պահպանվեցին եւ էականորեն չփոխվեցին մինչեւ մեր օրերը: Բացի այդ, որոշ առումներով Ամերիկայի ազդեցությունը Եվրոպայի վրա այսօր նույնիսկ ավելի մեծ է, քան նախկինում:

Միեւնույն ժամանակ Եվրոպան շատ հստակ է արձագանքում ամերիկյան հզորության թուլացմանը, բայց այդ փաստին արձագանքում է փոքր-ինչ անհամաձայնեցված: Մի կողմից՝ խուճապ է տիրում, վախ՝ անորոշությունից: Ավելի քան կեսդարյա հարաբերություններից հետո, ինչպիսին էին դրանք ԱՄՆ-ի ու Եվրպայի միջեւ (եւ դեռ մնում են), ցանկացած փոփոխություն կարող է անհանգստություն առաջացնել: Մյուս կողմից՝ կա եվրոպական էլիտայի մի թեւ, որը որոշ ժամանակ, իսկ իրականում՝ տարիներով, սպասում էր իրադարձությունների նման զարգացման եւ պատրաստվում է եվրոպական ինքնիշխանության մակարդակի բարձրացմանը:

Հենց այն փաստը, որ Եվրոպայի որոշումները դեռեւս մեծապես կախված են Վաշինգտոնից, հստակ ցուցադրում է, թե Եվրոպայում որ խմբակցությունն է առաջվա պես ավելի բազմամարդ: Ուստի զարմանալի չէ այն մեծ եւ նույնիսկ մի քիչ չափազանցված ոգեւորությունը, որով եվրոպական ավանդական ուժային կառույցներն ընկալեցին անցած տարի ԱՄՆ նախագահական ընտրություններում Ջոզեֆ Բայդենի հաղթանակը: Բայդենը ներկայացնում է որոշակի խորհրդանիշ՝ «վերադարձ հնին», շեղում նոր ուղղություններից եւ հույս տալիս, որ ատլանտիզմը կարող է վերադառնալ այնտեղ, որտեղ եղել է տասնամյակներով:

Պարզ է, որ այդ գաղափարը բախվեց դաժան իրականությանը ընդամենը օրեր առաջ: Աֆղանստանից ԱՄՆ-ի հեռանալը չի կարող մեկնաբանվել այլ կերպ, քան որպես միջազգային ասպարեզում ամերիկյան հզորության թուլացման լրացուցիչ հաստատում: Շատերը դժկամությամբ էին ընդունում այդ փաստը, բայց, ի վերջո, ընդունեցին: Ժան-Կլոդ Յունկերը եւ...