Դեպի վեր

Լևոն Արոնյան. «Ամենամեծ դժբախտությունը սիրելի մարդկանց կորցնելն է»

newmag.am03/31/2020, 11:00

Լևոն Արոնյան. «Ամենամեծ դժբախտությունը սիրելի մարդկանց կորցնելն է»

Ծնվել և մեծացել է Երևանում: Հայրը բյուրեղագետ ֆիզիկոս է Բելառուսից: Մայրը լեռնային ճարտարագետ է Հայաստանից: Մանկության տարիներին ընտանիքով ամառները միշտ Բելառուս էին գնում` հոր ծնողներին տեսնելու: Լևոնն ընտանիքի կրտսերն է. քրոջից փոքր է վեցուկես տարով: Բայց փոքրուց շատ կապված է եղել քրոջ հետ և ձգտել է միշտ նրա կողքին լինելու: Քույրն էլ եղբորից «ազատվելու համար» նրան սովորեցրել է շախմատ խաղալ: Ու Լևոնը տարվել է շախմատով, թեև մինչև այդ շատ էր սիրում շաշկին: Մանկության լուսանկար ունի, որում խաղատախտակով է:

– Լուսանկարիչը գիտե՞ր, որ պատմական պահ է հավերժացնում:

– Իհարկե, ո՛չ: Պարզապես թղթակիցներ էին եկել Պորտուգալիայից` մայրիկիս նկարահանելու: Լեռնային ճարտարագետի մասնագիտության տեր կանայք քիչ են աշխարհում: Այդ ժամանակ ես արդեն խաղատախտակով էի ման գալիս. հետս շաշկի խաղացող էի փնտրում: Թղթակիցներն էլ որոշեցին լուսանկարել համառ փոքրիկին: Բելառուսից վերադարձանք, և ծնողներիս խնդրեցի ինձ շախմատի դպրոց տանել: Մեր տան մոտ` 7-րդ զանգվածում, պիոներպալատ կար: Այնտեղ էլ հանդիպեցի իմ առաջին մարզչին` Մելիքսեթ Խաչիյանին: Նրա հետ պարապեցի մինչև 15 տարեկան դառնալս:

– Ուրեմն հանգամանքների բերումո՞վ եք դարձել շախմատիստ: Դրդապատճառ չի՞ եղել:

– Դրդող ոչինչ չի եղել: Պարզապես զբաղվում ես մի բանով և հասկանում, որ չես կարող դրանով չզբաղվել:

– Ե՞րբ եք զգացել, որ պրոֆեսիոնալ շախմատիստ եք:

– Երևի 19-20 տարեկանում: Հասկանալով, որ ուրիշ ճանապարհ չեմ կարող ընտրել այս կյանքում, սկսեցի ավելի ուժեղ խաղալ, ավելի հետաքրքիր, ավելի ոգևորված, ավելի անկաշկանդ:

– Ինչո՞վ կզբաղվեիք, եթե շախմատիստ չդառնայիք:

– Երևի կստեղծագործեի: Թվերի աշխարհում ես թույլ եմ:

– Ո՞ր ունակություններն են, որոնցով օժտված չեք, բայց կուզեիք ունենալ:

– Կուզեի ավելի սպորտային լինել: Դա ինձ դուր կգար: Կուզեի ավելի մոտ լինել երաժշտությանը: Շատ եմ սիրում երաժշտություն, բայց որևէ գործիք նվագելու մեջ վարպետանալու ժամանակ չունեմ: Երևի օր չկա, որ երկու-երեք ժամ չլսեմ երաժշտություն: Դասական երաժշտություն եմ սիրում, հատկապես Բախի ստեղծագործությունները: Նաև ջազ եմ շատ սիրում: Ինձ գրավում է այն երաժշտությունը, որը կատարողին իմպրովիզացիաների ազատություն է տալիս:

Բոլորը ենթադրում են, որ Ձեր առջև միայն «շախմատային» նպատակ եք դնում: Իրո՞ք այդպես է:

– Իրականում իմ նպատակը շատ սովորական է. կյանքում անել այն բաները, որոնց համար շատ չեմ ցավի: Փորձում եմ ուրախացնել մտերիմներիս, հարազատներիս, ընկերներիս: Ոչ թե ոգևորել նրանց, այլ արժանի լինել նրանց սիրուն և ընկերությանը:

– Աշխարհի չեմպիոն Տիգրան Պետրոսյանի նվաճումը Ձեզ ոգևորո՞ւմ է:

– Նա մեծ վարպետ է: Բոլոր մեծագույն խաղացողների մեջ ոչ ոք նման չէ Պետրոսյանին: Նա շատ տարօրինակ խաղացող էր: Ոչ ոք չի կարող նրա պես խաղալ: Տիգրան Պետրոսյանի մասին մտածելիս երբեմն գալիս եմ արտասովոր եզրահանգման. նա կարծես այս աշխարհից չի եղել:

– Իսկ այսօրվա՞ հայ շախմատիստները…

– Հայկական շախմատը ձևավորված երևույթ է արդեն: Այս պահին շատ լավ սերունդ ունենք: Մինչև այդ երկար տարիներ չենք ունեցել շատ ուժեղ խաղացողներ: 1989 թվականի սերունդը տաղանդավոր է և կարող է շատ բանի հասնել:

– Ի՞նչ խնդիր է լուծելու Հայաստանի հավաքականը 2012 թվականին Ստամբուլում կայանալիք համաշխարհային շախմատային օլիմպիադայում:

– Մենք ունենք ձևավորված թիմ, որն օրեցօր ուժեղանում է: Մեծ հույսեր ենք կապում Սերգեյ Մովսիսյանի հետ. նա զգալիորեն ուժեղացրեց թիմը: Ինչպես միշտ, խաղալու ենք միայն առաջին տեղի համար. մնացած տեղերը մեզ չեն հետաքրքրում:

– Ի՞նչ ներքին հարաբերություններ են տիրում օլիմպիական հավաքականում:

– Մարզվում ենք միասին: Մրցաշարերի ընթացքում թիմը հաճախ է հավաքվում ու որոշում` ինչպես պետք է խաղալ: Հինգ խաղացող կա, և ամեն փուլում մեկը հանգստանում է: Ահա նա, ով այդ օրը չի խաղալու, աջակցում է մյուս չորսին և փնտրում է ինչ-որ նոր, լավ միտք` հաղթանակի հասնելու համար: Սրա շնորհիվ է, որ սկզբնախաղին ավելի լավ ենք պատրաստված լինում:

– Ամեն շախմատիստ երազում է աշխարհի չեմպիոն դառնալ: Համարում եք, որ հնարավորություն ունե՞ք:

– Միշտ համարել եմ, որ հնարավորություն ունեմ: Վերջերս լավ չխաղացի, որովհետև շատ էի զբաղված: Բայց հույսս չեմ կորցնում: Համոզված եմ, որ մի քանի հնարավորություն էլ կունենամ:

– Վիրտուալ շախմատի կողմնակի՞ց եք:

– Շախմատի ժողովրդականացմանը շատ է օգնում: Շատերը, որոնք շախմատի ակումբներ գնալու ժամանակ չունեն, ինտերնետով են շախմատ խաղում: Այդ մարդիկ էլ մեր երկրպագուների ամենամեծ մասն են: Ես էլ եմ երբեմն ինտերնետով խաղում: Բայց առանձնապես չեմ սիրում, քանի որ չկա այն զգացումը, որն ունենում ես, երբ մարդը նստած է քո առջև` իր հույսերով, հոգսերով, մտքերով, ու դու կարող ես տեսնել դա, զգալ: Շախմատն իրականում շատ ինտիմ խաղ է: Օրինակ՝ թենիս խաղացողները իրար հետ անմիջական շփման մեջ չեն, կարծես ցանցով առանձնացած լինեն: Բռնցքամարտում չես հասցնում հակառակորդիդ լավ նայել: Իսկ շախմատում միայն հակառակորդիդ դիտելով կարող ես հասկանալ, թե ինչ ապրումներ ունի այդ պահին, պատրա՞ստ է քեզ հետ խաղալու, թե՞ ոչ: Շատ հետաքրքիր է դա: Խաղի ընթացքում հաճախ ավելին ես իմանում այդ մարդու կյանքի մասին, քան նրա մտերիմները, որ տարիներով շփվել են հետը:

– Հոգեվիճակը մե՞ծ ազդեցություն ունի խաղի որակի և արդյունքի վրա:

– Այո՛: Շախմատում որքան «բարձրանում ես», այնքան մեծանում է հոգեբանության դերը խաղի մեջ: Եթե ճանապարհի սկզբում մի տոկոս էլ չի լինում, վերջնախաղում հասնում է 30-40 տոկոսի, գուցե ավելի շատ:

– Ո՞վ է Ձեզ ամենից շատ աջակցում, տրամադրում խաղին:

– Խաղասեղանին երբ էլ մոտենաս, դու ես ու միայն դու: Կողքիդ ինչքան էլ մարդ լինի, օգնել չեն կարող: Խաղից առաջ մեծ դեր ունեն օգնականը, հոգեբանը: Նրանք իրենց գործը լավ գիտեն. եթե պետք է, ճնշում են գործադրում, եթե զգում են, որ կարիք չկա, հանգիստ են թողնում ինձ: Բայց սա էլ շատ նուրբ բան է: Հաճախ չես իմանա, թե խաղացողը երբ կցուցաբերի իր լավագույն խաղը: Պատրաստվում ես ամիսներով, տարիներով, որ հասնես մի բանի, ֆիզիկական պատրաստականություն էլ ես ունենում, բայց չես կարողանում խաղալ, որովհետև ոչ թե ֆիզիկապես ես հոգնած, այլ ինչ-որ բան անհանգստացնում է քեզ:

– Հայաստանի դրոշի ներքո հանդես գալիս ի՞նչ ապրում կամ զգացում եք ունենում:

– Մեծ հպարտություն է ինձ համար, որ կարող եմ հաջողությունների հասնել Հայաստանի դրոշի ներքո: Ես միշտ երազել եմ դա: Շատ եմ նեղվում, երբ վատ եմ խաղում: Թեև առանց դրա էլ չի լինում սպորտում: Չես կարող միշտ հաղթել: Բայց շատ հաճելի է այն զգացումը կամ գիտակցումը, որ թիմ ունես թիկունքիդ, որ շատ-շատերն են սպասում քո հաղթանակին:

– Ի՞նչ կասեք այն շախմատիստների մասին, որոնք հանդես են գալիս այլ երկրի դրոշի ներքո, օրինակ` ժամանակին՝ Գաթա Կամսկին, կամ հիմա՝ Ալեքսեյ Շիրովը:

– Դժվար խնդիր է: Եթե հասկանում ես, որ քո երկիրը մեծ հետաքրքրություն չունի քո արած գործի հանդեպ, գուցե պիտի ընտրություն կատարես: Երևի դժվար է մեղադրել այն մարդուն, որը փորձում է իր կյանքն ինքնուրույն կարգավորել:

– Ի՞նչ են Ձեզ համար Ձեր հաղթանակները, որոնք արդեն ավանդական են դարձել:

– Թիմային հաղթանակն այլ զգացում է պարգևում: Թիմային հաղթանակը շատ հաճելի է, ներքուստ շատ հպարտ ես լինում և ավելի շատ ես ուրախանում: Իսկ անձնական հաղթանակի ժամանակ ընդամենը հասկանում ես, որ հաղթեցիր ու որ պետք է շարունակես աշխատանքդ: Անձնական հաղթանակներն այն ուրախությունը չեն բերում: Դրանք պարտադրում են ավելի լավ աշխատել:

– Ձեր գնահատմամբ՝ Հայաստանն ըստ արժանվո՞ւյն է գնահատում իր շախմատային հերոսներին:

– Շատերը Հայաստանը օրինակ են բերում` ասելով. «Տեսնո՞ւմ եք, այդ փոքրիկ երկիրը, փոքրաթիվ ժողովուրդը կարողանում են իրենց խաղացողներին հարգել ու պատվել»: Հայաստանը, կարծում եմ, շախմատիստի համար ամենալավ երկիրն է այսօր: Միայն թե ամեն ինչ այսպես շարունակվի: Ամենակարևորը ժողովրդի հարգանքն է: Այստեղ մարդիկ չեն համարում, թե անիմաստ գործով ես զբաղված: Մինչդեռ Եվրոպայում և այլ երկրներում այդպես են մտածում: Պարզ է, որ դու քո խաղով շատ բան չես որոշում, շատ բան չես կարող փոխել: Դու միայն քո փոքր աշխարհում ես: Իսկ քո աշխատանքը, ինչպես երաժշտի աշխատանքը, շատ բան չի կարող փոխել աշխարհում: Ես շատ եմ մտածել այս մասին և մի փոքրիկ տեսություն ունեմ: Աշխարհը կիսվում է երկու մասի՝ մտավորականների և այն մարդկանց, որոնք կարող են այդ մտավորականներին ոգևորել: Մտավորական ասելով՝ նկատի ունեմ նրանց, ովքեր առաջ են տանում երկիրը, օրինակ`գիտնականները: Իսկ շախմատիստները, երաժիշտները կամ պարողները նրանք են, ովքեր փորձում են ոգևորել այդ կարևոր գործն անողներին:

– Ձեր իդեա՞լը շախմատում:

– Իդեալ երբեք չեմ ունեցել: Հիմա էլ չունեմ: Ես միշտ փորձում եմ դրան մոտենալ: Ուզում եմ լինել այսօրվա լավագույն խաղացողը: Նկատի չունեմ հաղթանակները: «Լավագույն» ասվածը վերաբերում է միմիայն խաղի որակին և խորությանը:

Հնարավո՞ր է հասնել խաղի անգերազանցելի որակի ու խորության:

– Երբ մի բնագավառում մեծ նվաճումների ես հասնում կամ գոնե դառնում ես քաջատեղյակ մարդ, քո մեջ այդ բնագավառի մեծ վարպետները այն զգացումը չեն առաջացնում, այն հիացմունքը, ինչ ուրիշների հոգում: Դու ընկալում ես նրանց դիրքը, գիտես, որ մեծ վարպետներ են: Բայց կարող ես նաև տեսնել նրանց թույլ կողմերը, որովհետև խաղացողներ չկան, որ թույլ կողմեր չունենան: Այժմ պատահում է, որ մի տարվա ընթացքում չեմ անցկացնում որևէ խաղ, որն ինձ միանգամայն գոհացնի, բավարարի այնքան, որ ուզեմ այդ խաղը ցույց տալ որևէ մեկին: Ես միշտ իդեալիստ եմ եղել խաղի մեջ: Հաճախ այնպիսի մարտավարություն եմ ընտրում, որ հակառակորդը չըզգա, թե ինչպես եմ հասնելու հաղթանակի: Շատ է լինում, որ մրցաշրջանի ընթացքում փորձում եմ հաղթել, գեղեցիկ խաղալ, բայց չի ստացվում: Լինում է, որ այդ լավ խաղն ավարտվում է, երբ հակառակորդդ ընտրում է մի այնպիսի մարտավարություն, որը քար է գցում քո մտածած ամեն ինչի վրա: Եվ շատ է լինում հետևյալը. դու շատ լավ միտք ունես, շատ լավ գաղափար, շատ գոհ ես դրանով, բայց քո հակառակորդը այնքան վատ է խաղում, որ դու չես կարողանում այն կյանքի կոչել:

– Հաճախ եք ոչոքի խաղում: Ինչո՞ւ:

– Բարձր դասի շախմատիստների ոչ-ոքիների պատճառն այն է, որ խաղ...

Կարդալ ամբողջովին

Եղանակ

Ջերմ {{currentData.temp}}℃
Քամի {{currentData.wind}}կմ/ժ
Խոնավ {{currentData.humidity}}
  • Երեւան
  • Աբովյան
  • Ծաղկաձոր
  • Սեւան
  • Գյումրի
  • Էջմիածին
  • Դիլիջան
  • Վանաձոր
  • Աշտարակ
7 օրվա տեսություն

Փոխարժեքներ

ԱռքՎաճառք
USD390396
EUR417429
RUR4.184.38
ավելին
Արդեն հասանելի է
Դեպի վեր